Mərdimgiriz (fars. مردمگریز, mardom-girīz) sifəti olub "insandan qaçan, insan sevmir, insanlarla ünsiyyətdən çəkinən, yabançı, qapalı" mənalarını verir. Etimologiyasına nəzər salsaq, "mərdim" (farsca "adam", "insan") və "giriz" (farsca "qaçan", "uzaqlaşan") sözlərinin birləşməsindən əmələ gəldiyini görürük. Beləliklə, sözün əsl mənası "insandan qaçan"dır. Lakin istifadəsində bu məna bir qədər genişlənir və insanlardan uzaq durmağı, onlarla ünsiyyətdən çəkinməyi, sosial təmaslardan qaçmağı ifadə edir.
Mərdimgirizlik, sadəcə olaraq insanlardan qaçmaq deyil, eyni zamanda, insanlara qarşı inamsızlıq, etibarsızlıq, hətta nifrət hisslərini də özündə əks etdirə bilər. Bu hiss, fərqli səbəblərdən, məsələn, keçmişdə yaşanılmış mənfi təcrübələrdən, insanlara olan inamsızlıqdan, cəmiyyətdən təcrid olunmuş həyat tərzinin nəticəsindən və ya xarakter xüsusiyyətlərindən yaranmış ola bilər. Yəni, sadəcə utancaqlıqla deyil, daha dərin psixoloji səbəblərlə əlaqəli ola bilər.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- O, həmişə mərdimgiriz biri olub, ətrafındakılarla çox az ünsiyyət qururdu.
- Uzun illər ərzində yaşadığı təcrid onu tamamilə mərdimgiriz etmişdi.
- Rəsmi mühitdə çox mərdimgiriz görünən bu şəxs, yaxın dostları ilə çox mehriban və açıqdır.
- Bəzi insanlar təbiətən mərdimgirizdirlər, başqaları isə həyat hadisələrinin təsiri altında belə olurlar.
Göründüyü kimi, "mərdimgiriz" sözü sadəcə "adamdan qaçan" mənasından daha geniş bir kontekstdə işlədilir və insanın sosial davranışlarını, ünsiyyət qurma qabiliyyətini və insanlara münasibətini ifadə edir. Sözün mənasının tam anlaşıla bilməsi üçün istifadə olunduğu kontekstin nəzərə alınması vacibdir.