Mərdimgirizlik sözü Azərbaycan dilində geniş mənada insanlardan qaçma, onlarla ünsiyyətdən çəkinmə, insanlara yaxınlaşmama, onlarla münasibət qurmaqdan imtina etmə kimi halları əhatə edir. Lüğətlərdə sadəcə "adamdan qaçma, adama yovuşmamazlıq, adam sevməməzlik" kimi təriflənsə də, bu, sözün ifadə etdiyi mənanın tamlığını əks etdirmir.
Mərdimgirizliyin səbəbləri müxtəlif ola bilər: fərdi xüsusiyyətlərdən (məsələn, utancaqlıq, introversiya, sosial fobiya) tutmuş, keçmişdə yaşanılmış mənfi təcrübələrə (məsələn, xəyanət, təhqir, təcrid) qədər. Bəzi hallarda mərdimgirizlik müəyyən bir şəxsə, qrupa və ya ümumilikdə insanlara qarşı yönəlmiş ola bilər. Bu yönəlmə həm də müvəqqəti və ya davamlı xarakter daşıya bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "mərdim" (insan) və "girizlik" (girinti, yaxınlaşma, əlaqə) komponentlərindən təşkil olunduğunu görərik. Beləliklə, "mərdimgirizlik" insanlarla əlaqə qurmaqdan, onlara yaxınlaşmaqdan çəkinmə kimi bir məna ifadə edir. Bu, sadəcə olaraq insanlardan uzaqlaşmaq deyil, həm də onlarla əlaqə qurmaq istəyinin olmaması deməkdir.
Cümlədə necə işləndiyinə misal olaraq aşağıdakıları göstərmək olar:
- Onun mərdimgirizliyi ətrafdakıları narahat edirdi.
- Uşaqlıqda yaşadığı travma onun mərdimgirizliyinin əsas səbəbi idi.
- Mərdimgirizliyi aradan qaldırmaq üçün psixoloqun köməyinə ehtiyac var idi.
- Uzun illər ərzində davam edən mərdimgirizliyi onun sosial həyatını məhdudlaşdırırdı.
Qeyd etmək lazımdır ki, "mərdimgirizlik" "antisosial davranış" kimi birbaşa sinonim deyildir, çünki antisosial davranış birbaşa cəmiyyətə qarşı yönəlmiş hərəkətləri əhatə edir. Mərdimgirizlik isə daha çox insanlarla əlaqə qurmaqdan imtina etmə, özünü təcrid etmə kimi halları bildirir.