Mətbəxli (sıfat) - Əsas mənası "mətbəxi olan"dır. Bu sıfat, bir şeyin və ya obyektin mətbəxə sahib olduğunu bildirir. Lüğətlərdə sadəcə "mətbəxi olan" ifadəsi ilə kifayətlənmək, sözün ifadə etdiyi kontekstin zənginliyini əks etdirmir. Belə ki, "mətbəxli" sözü, yalnız fiziki mətbəxin mövcudluğunu deyil, həm də onun funksional və ya estetik cəhətdən əhəmiyyətini də vurğulaya bilər. Məsələn, "mətbəxli ev" ifadəsi sadəcə mətbəxinin olmasını deyil, həm də mətbəxin evin ümumi quruluşuna, əhəmiyyətinə və əlverişliyinə işarə edir. "Mətbəxli otaq" ifadəsi isə mətbəxin otağın içərisində yerləşdiyini və bəlkə də bu otağın başqa funksiyaları ilə (məsələn, yemək otağı ilə) birləşdiyini bildirə bilər.
Sözün mənşəyi aydın görünür: "mətbəx" sözünün kökünə "-li" şəkilçisinin əlavə olunması ilə əmələ gəlib. "-li" şəkilçisi isə bir şeyin malik olduğu keyfiyyəti, xüsusiyyəti bildirir. Bu şəkilçinin əlavə olunması ilə "mətbəx" substantivi sıfata çevrilir.
Cümlədə istifadəsinə nümunələr:
- O biri də iki otaq və mətbəxli, qabağı eyvanlı təzəcə ev idi. (S.S.Axundov) - Bu cümlədə "mətbəxli" sözü evin təsvirində əsas elementlərdən biri kimi göstərilir. Ev sadəcə iki otaqlı deyil, həm də mətbəxə malikdir. Bu məlumat evin yaşayış üçün əlverişliliyini vurğulayır.
- Biz mətbəxli vaqon sifariş etdik.
- Mətbəxli mənzil axtarırıq.
- Yeni tikili mətbəxli villalar satılır.
Göründüyü kimi, "mətbəxli" sözü müxtəlif kontekstlərdə istifadə olunur və hər dəfə də əşyanın, obyektin və ya binanın mətbəxə sahib olduğunu bildirir. Lakin, hər bir kontekstdə sözün əsas mənası ilə yanaşı, əlavə mənalar da ifadə olunur ki, bunlar sözün işlənmə üslubundan, cümlənin məzmunundan asılıdır.