Mətnşünas (ər. mətn + fars. شناس - şünas): Bu termin iki əsas hissədən ibarətdir: "mətn" və "şünas". "Mətn" ərəb mənşəli olub, yazılı və ya çap olunmuş əsər, yazı, sənəd mənasını verir. "Şünas" isə farsca köklüdür və "bilən", "tanıyan", "mütəxəssis" mənalarını ifadə edir. Beləliklə, "mətnşünas" sözü hərfi mənada "mətnləri bilən", "mətnləri öyrənən", "mətnlərlə məşğul olan mütəxəssis" deməkdir.
Mətnşünaslıq sahəsi, mətnlərin mənşəyini, müəllifliyini, tarixini, dilini, üslubunu, məzmununu və variantlarını araşdırmağı əhatə edir. Mətnşünaslar, əlyazmaların, çap nüsxələrinin və digər mətn formalarının kritik nüsxələrini hazırlayır, onlarda olan səhvləri düzəldir, qeydlər və şərhlər əlavə edirlər. Bu iş, həm dilçilik, həm də tarix, ədəbiyyat, fəlsəfə kimi digər humanitar elmlər üzrə geniş bilik tələb edir.
Mətnşünaslıq fəaliyyəti, qədim əlyazmaların tədqiqindən tutmuş müasir ədəbi əsərlərin nəşrinə qədər geniş bir spektr əhatə edir. Məsələn, bir mətnşünas, qədim bir əlyazmanın fərqli nüsxələrini müqayisə edərək ən etibarlı variantını müəyyən edə, mətndəki qeyri-müəyyənlikləri aydınlaşdıra, əlavə edilmiş hissələri ayırda bilər. Müasir ədəbi əsərlərin nəşrində isə, mətnşünas, müəllifin əlyazmasını təhlil edərək, onun niyyətini və əsərin dilini mümkün qədər doğru şəkildə əks etdirən bir nəşr hazırlayır.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- Tanınmış mətnşünas alim, əlyazmanın mənşəyini müəyyən etmək üçün uzun illər tədqiqat apardı.
- Bu mətnşünasın hazırladığı kritik nüsxə, əsərin ən dəqiq və etibarlı versiyası hesab olunur.
- Konfransda bir neçə mətnşünas alim, qədim əlyazmaların tədqiqi ilə bağlı təqdimatlar etdilər.
- Gənc tədqiqatçı, mətnşünaslıq üzrə doktorluq dissertasiyası yazır.