Məyus: Sifət və zərf. [ər. مَيْئُوسٌ - me'yūs - ümidsiz] Ümidini itirmiş, ümidsizliyə qapılmış, ruhdan düşmüş, qəm-qüssəyə qərq olmuş vəziyyəti ifadə edir. Bu, sadəcə ümidsizliyi deyil, həm də bu ümidsizliyin səbəb olduğu emosional və psixoloji vəziyyəti əhatə edir. Mövzuya olan marağın və həvəsin itməsi, fəallığın azalması, hətta bəzən apatiya və fəaliyyətsizliyə gətirib çıxarır.
Mənşəyi: Kəlmənin mənşəyi ərəb dilindən gəlir. "Me'yūs" sözü "ümidsiz" mənasını verir və "ümid" kökündən törəmədir. Azərbaycan dilinə ərəb dilindən keçmişdir və zamanla dilin leksik tərkibinə tam inteqrasiya olunmuşdur.
Mənasının nüansları: "Məyus" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq müxtəliflik göstərə bilər. Sadəcə ümidsizliyi deyil, həm də onunla əlaqəli olan kədər, qəm, narahatlıq, qüssə və pərişanlıq kimi duyğuları da əks etdirə bilər. Məsələn, "Məyus adam" deyərkən, yalnız ümidsizliyini deyil, həm də onun üzüntülü, ruhdan düşmüş görünüşünü də nəzərdə tuturuq.
Cümlələrdə işlənməsi: "Məyus" sözü həm sifət, həm də zərf kimi işlənə bilər:
- Sifət kimi: "O, imtahandan düşdüyünə görə çox məyus idi." (Burada "məyus" sifət olaraq "o" zamirinə aiddir və onun emosional vəziyyətini təsvir edir.)
- Zərf kimi: "O, məyus baxdı." (Burada "məyus" zərf olaraq "baxdı" fellə əlaqədardır və baxışın keyfiyyətini göstərir.)
- "Məyus cavab aldı." (Burada məyusluq cavaba aiddir, cavabın ümidləri qırma xarakterini göstərir.)
- "Məyus səslə danışdı." (Burada "məyus" səsin keyfiyyətini ifadə edir.)
Sinonimləri: "Məyus" sözünün sinonimləri arasında ümidsiz, naümid, ruhdan düşmüş, qəmli, qüssəli, kədərli, pərişan, pərt, bikef kimi sözləri göstərmək olar. Lakin bu sinonimlərin hər birinin özünəməxsus nüansları var və tam olaraq "məyus" sözünün əvəzinə istifadə edilə bilməzlər.