Mirzəlik sözü Azərbaycan dilində “yazı-pozu işi ilə məşğul olma; mirzə vəzifəsi; katiblik” mənalarında işlənir. Lüğətlərdə verilən bu tərif, sözün əsas mənasını əks etdirməklə yanaşı, tarixi kontekstini və sosial funksiyasını tam əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş izaha ehtiyac var.
Əslində, “mirzəlik” sözü “mirzə” sözündən törəmişdir. “Mirzə” fars mənşəli olub, əvvəllər əsasən yazı-pozu işləri ilə məşğul olan, dövlət və ya özəl təşkilatlarda katiblik, sənəd hazırlama, yazışma kimi vəzifələri yerinə yetirən şəxslər üçün işlənilirdi. Bu səbəbdən “mirzəlik” sadəcə bir “peşə” deyil, həm də məlum bir sosial statusu, xüsusi bacarıq və bilikləri özündə əks etdirirdi. Mirzənin vəzifəsi yalnız yazmaqdan ibarət deyildi; o, həm də əlaqələrin qurulması, məlumatların ötürülməsi, sənədlərin hazırlanması və idarə olunması kimi mühüm funksiyaları həyata keçirirdi.
Tarixi kontekstdə “mirzəlik” sözü, xüsusilə XIX əsr Azərbaycanında, müəyyən bir təbəqəni, əsasən savadlı və yazı-pozu bacarığına malik olan insanların fəaliyyətini ifadə edirdi. Bu insanların ictimai mövqeyi, gəliri və həyat tərzi digər peşə sahiblərindən fərqlənirdi. Belə ki, məsələn, "Qəhrəmanı heç bir dəftərxanada mirzəliyə götürmürdülər" cümləsində “mirzəlik” sözü həm məşğuliyyəti, həm də müəyyən bir iş yerində işləmək imkanını bildirir.
Müasir Azərbaycan dilində “mirzəlik” sözü daha az istifadə olunsa da, ədəbiyyatda, tarixi araşdırmalarda və ya tarixi kontekstdə yazılmış əsərlərdə həmin dövrün sosial həyatını anlamaq üçün əhəmiyyətlidir. Onun mənası “katiblik” kimi sadə tərif ilə məhdudlaşdırılmamalı, tarixi və sosioloji aspektləri də nəzərə alınmalıdır.