Monastır [yun. monastērĭon]: Tarixən, xristian dininə məxsus rahiblərin və ya rahibələrin kollektiv həyat tərzi sürdüyü, ibadət etdiyi və müəyyən bir dini qaydaya əsaslanan təşkilatdır. Bu təşkilat sadəcə bir yaşayış yeri deyil, həm də mülkiyyətə, o cümlədən torpaq sahələrinə, binalara və digər kapitala malik olan mürəkkəb bir sosial-iqtisadi strukturdur. Monastırın əsasını dini ibadət, təməl dini prinsiplərə əməl etmək və dünyadan uzaqlaşmaq təşkil edir.
Monastırın əsas funksiyaları arasında ibadət, dua, dini təhsil, əl işi, əkinçilik və ya digər məşğuliyyətlər vasitəsilə öz-özünə kifayət qədər həyat sürərək dini həyat tərzinin qorunması və təbliği yer alır. Orta əsrlərdə monastırlar əhəmiyyətli mədəniyyət və elm mərkəzləri olmuş, kitabxana, xəstəxana və s. kimi xeyriyyə müəssisələri kimi fəaliyyət göstərmişlər. Monastırlar ərazicə fərqli ölçülərdə ola bilər, kiçik bir kilsədən tutmuş, geniş əraziləri əhatə edən və müxtəlif binalardan ibarət komplekslərə qədər uzana bilər.
Terminin etimologiyasına gəldikdə, "monastır" sözü yunanca "monastērion" (μοναστήριον) sözündən götürülmüşdür. Bu söz "monachos" (μοναχός) - "tək yaşayan adam", yəni rahib sözündən törəmişdir. Beləliklə, sözün özündə təklik, dünyadan uzaqlaşma və dini təcrid fikri əks olunur. Lakin, monastırlar əslində kollektiv həyat tərzi yaşayan rahiblər və rahibələrin birgə yaşadığı yerlərdir. Bu, bir təzad kimi görünə bilər, lakin bu, monastır həyatının paradokslarından biridir: fərdi təcrid və kollektiv birliyin bir arada mövcudluğu.
Müxtəlif cümlələrdə monastır sözünün necə işləndiyi nümunələri:
- Qədim monastırın divarları əsrlərin tarixini özündə əks etdirirdi.
- O, monastır həyatına qoşulmaq üçün ailəsini tərk etdi.
- Monastırın kitabxanasında nadir əlyazmalar saxlanılırdı.
- Dağların ətəyində yerləşən monastır təbiətin gözəl bir guşəsində idi.