Monoteist sözü qədim yunan sözü olan "monoteizm"dən əmələ gəlmişdir. "Mono" – tək, "theos" – tanrı deməkdir. Beləliklə, sözün etimologiyası "tək tanrıya inanan" mənasını verir. Lüğətlərdə sadəcə "monoteizm tərəfdarı" kimi izahı kifayət qədər dəqiq deyil, çünki monoteist anlayışını daha geniş və dərin şəkildə izah etmək lazımdır.
Monoteist, yalnız bir tanrının varlığına inanan və ona sitayiş edən şəxsdir. Bu inanc, digər tanrıların varlığını qəbul etmir və onlara ibadəti rədd edir. Monoteizm, dünyanın və kainatın yaradılmasını, idarə edilməsini və həyatın mənasını yalnız bu tək tanrıya bağlayır. Monoteistlər üçün bu tanrı, əsasən, qüdrətli, ədalətli, müdrik və rəhmli bir varlıqdır. Bu tanrı ilə əlaqəni qurmağın, Ona itaət etməyin və Onun qanunlarına uyğun yaşamağın müxtəlif yolları mövcuddur, hansılar ki müxtəlif monoteist dinlərdə öz əksini tapır.
Monoteizmin əsas xüsusiyyətlərindən biri də, tək tanrıya ibadətin mərkəzləşdirilməsidir. Bu, digər inancların və ibadət formalarının rədd edilməsi ilə nəticələnmir, lakin əsas diqqətin bir tanrıya yönəldilməsini tələb edir. Müxtəlif monoteist dinlərdə bu mərkəzləşdirmə fərqli şəkildə həyata keçirilir: məsələn, İslamda Allahın tək tanrı olması və Peyğəmbər Məhəmmədin son Peyğəmbər olması, Xristianlıqda İsanın Allahın oğlu və xilaskarı olması, Yəhudilikdə isə Allahın seçilmiş xalqı ilə olan əhdi ön plana çıxır. Bunlar monoteizmin təfərrüatlarında fərqlənməsinə baxmayaraq, hamısı fundamental olaraq tək bir tanrıya iman əsasında qurulub.
Cümlə içərisində istifadəsi: "Bir çox monoteistlər Allahın müqəddəs kitablarına inanırlar.", "Monoteistlər üçün dua və ibadət mühüm əhəmiyyət kəsb edir.", "Tarix boyu monoteist və politeist mədəniyyətlər arasında qarşıdurmalar müşahidə olunmuşdur." Bu cümlələrdə "monoteist" sözü, tək tanrıya inanan şəxsləri ifadə edir.