Mübtəla (ər. مبتلى) sifəti "aludə", "düçar", "giriftar", "tutulmuş" mənalarında işlənir. Lüğətlərdə verilən bu təriflər sözün əsas mənasını əks etdirir, lakin onun incəliklərini və istifadə çalarlarını tam əhatə etmir.
Əslində "mübtəla" sözü daha dərin bir məna daşıyır. Sadəcə bir şeyə aludə olmaqdan kənar, bir bəlanın, bir dərdin, bir əzabın qurbanı olmağı, istər-istəməz onun təsiri altında qalmağı ifadə edir. Bu, "aludə" sözündən daha çox məcburiyyəti, çarəsizliyi vurğulayır. Bir insanın bir vərdişə, bir əxlaqsızlığa aludə olması ilə, bir xəstəliyə, bir fəlakətə mübtəla olması arasında səmimi bir fərq vardır. Birincisi nisbətən iradə ilə bağlıdır, ikincisi isə daha çox tale və ya qaçılmaz bir vəziyyətin nəticəsidir.
Misal üçün, "narkotikə aludə olmaq" və "xəstəliyə mübtəla olmaq" ifadələrini müqayisə edək. Birinci ifadədə fərdin öz iradəsi müəyyən dərəcədə rol oynaya bilər (başlamaq, davam etdirmək və ya bu vərdişdən azad olmaq qərarı). İkinci ifadədə isə xəstəliyin təsiri altına düşmə qərarından asılı olmayaraq baş verir. Mübtəla olmaq daha çox qaçılmaz bir hadisə ilə əlaqələndirilir.
Ədəbiyyatda "mübtəla" sözü tez-tez dərin əzab və kədər ifadə etmək üçün işlədilir. Verilən misal şeirdə də bu məna aydın görünür: şair öz dərdi ilə mübarizə aparan birini görür və onun hətta özündən də daha çox əzab çəkdiyini görərək onu "mübtəla" adlandırır. Bu, yalnız bir dərdə tutulma deyil, həm də bu dərdin səbəb olduğu dərin əzab və kədəri vurğulayır.
Qısacası, "mübtəla" sözü, "aludə" və ya "giriftar" sözlərinin daha güclü, daha dramatik və daha qaçılmaz bir formasıdır. O, əzabı, çarəsizliyi və qaçılmazlığı ifadə edir.