Mücərrədləşmə: "Mücərrədləşmək" fellərinin məsdər forması olub, bir şeyin mücərrəd hala çevrilməsi, yəni konkretlikdən uzaqlaşaraq ümumiləşmə, fərdi xüsusiyyətlərin itirilməsi və yalnız ümumi əlamətlərin qalması prosesini bildirir. Bu proses, həm maddi, həm də mənəvi aləmə aid ola bilər. Məsələn, bir hadisənin təkcə ümumi xüsusiyyətlərinə diqqət yetirilərək təfərrüatlarının ignor edilməsi mücərrədləşmədir. Elmdə mücərrədləşmə, konkret hadisələrdən ümumi qanunauyğunluqların çıxarılmasının əsasını təşkil edir.
Etimologiya: Sözün kökü "mücərrəd" sözündəndir. "Mücərrəd" farsca "مجرد" (mucarrad) sözündəndir və "ayrılmış", "təmizlənmiş", "sadələşdirilmiş" mənalarını verir. "Mü-" ön eki əlavə olunması ilə "ayrılma", "təmizlənmə" prosesi ifadə olunur. Beləliklə, "mücərrədləşmə" konkretdən ayrılma, ümumiləşmə və sadələşmə prosesini ifadə edir.
İstifadə nümunələri:
1. Elmdə: Fizikada qüvvənin mücərrədləşməsi: Qüvvənin təbiətinə girmədən, yalnız onun təsiri və istiqaməti ilə maraqlanmaq. Riyaziyyatda nöqtənin mücərrədləşməsi: Həndəsi cismin ölçüsüz bir nöqtə kimi təsviri.
2. Fəlsəfədə: İnsan təbiətinin mücərrədləşməsi: İnsanın konkret fərdi xüsusiyyətlərindən abstraksiya edərək, insanın ümumi xüsusiyyətlərini araşdırmaq.
3. Ədəbiyyatda: Bir hadisənin mücərrədləşməsi: Hadisənin ətraflı təsvirindən imtina edərək, onun yalnız əsas mahiyyətini oxucuya çatdırmaq. Məsələn, "Sevgi" sözü bir çox konkret hisslərin mücərrədləşməsidir.
4. Gündəlik həyatda: Problemin mücərrədləşməsi: Problemin konkret səbəblərini nəzərə almadan, ümumi həll yolları axtarmaq.
Qeyd: Mücərrədləşmə, konkretdən ümumiləşməyə doğru gedən bir prosesdir və bu prosesin dərəcəsi müxtəlif hallarda fərqli ola bilər. Həddindən artıq mücərrədləşmə reallıqdan uzaqlaşmaya və anlaşılmazlığa səbəb ola bilər.