Müəyyənləşmə: "Müəyyənləşmək" fellərinin törəmə isimidir. Bu termin, bir şeyin və ya hadisənin dəqiq, aydın və qeyri-müəyyənlikdən azad bir hal almasını, öz xüsusiyyətlərini tam olaraq ortaya qoymasını bildirir. Proses, vəziyyət və ya nəticə olaraq təsvir oluna bilər. Müəyyənləşmə, əvvəlki qeyri-müəyyənlik və ya qaranlıq vəziyyətin aradan qaldırılması ilə nəticələnən bir dəyişməni ifadə edir.
Mənşəyi: Sözün mənşəyi "müəyyən" sifətinə və "-ləşmə" şəkilçisinə dayanır. "Müəyyən" sözü ərəb mənşəlidir və "məlum", "aydın", "təyin olunmuş" mənalarını daşıyır. "-ləşmə" şəkilçisi isə prosesi, halını və ya vəziyyəti bildirir. Beləliklə, "müəyyənləşmə" sözü leksik mənası etibarilə "aydınlaşma", "məlum olma", "təyin olunma prosesi" kimi yozula bilər.
Məna çalarları və nüansları: Müəyyənləşmə termini müxtəlif kontekstlərdə fərqli məna çalarları əldə edə bilər. Məsələn:
- Elmi kontekstdə: Bir hadisənin, qanunun və ya anlayışın dəqiq tərifinin və sübutlarının ortaya qoyulması.
- Hüquqi kontekstdə: Bir hüquqi vəziyyətin, mülkiyyətin və ya səlahiyyətin aydınlaşdırılması və təsbit olunması.
- Fəlsəfi kontekstdə: Bir varlığın, anlayışın və ya gerçəkliyin öz mahiyyətinin aydınlaşdırılması və təyin olunması.
- Gündəlik həyatda: Bir qərarın verilməsi, bir məsələnin həll olunması, bir planın müəyyənləşdirilməsi kimi proseslərin nəticəsi.
Cümlədə işlənməsi:
- Araşdırmalar nəticəsində hadisənin səbəbləri müəyyənləşdi.
- Tərəflər arasındakı mübahisənin həlli üçün hüquqi müəyyənləşmə vacibdir.
- Şəxsiyyətinin müəyyənləşməsi uzun müddət çəkdi.
- Layihənin icrası üçün büdcənin müəyyənləşməsi zəruridir.
- Onun həyatının əsas məqsədi özünün müəyyənləşməsi idi.
Qeyd etmək lazımdır ki, "müəyyənləşmə" sözü həm prosesi, həm də nəticəni ifadə edə bilir. Kontekstdən asılı olaraq, "aydınlaşma", "təsbit olunma", "təyin olunma", "müəyyənələşmə" kimi sinonimlərlə əvəz oluna bilər, lakin hər bir sinonimin öz spesifik məna çalarları vardır. Müəyyənləşmə, sadəcə bir şeyin aydınlaşması deyil, həm də bu aydınlaşmanın müəyyən bir prosesdən sonra əldə edilməsini bildirir.