Müfəttişlik sözü, əsas etibarilə "müfəttiş" sözündən törəmiş bir isimdir. "Müfəttiş" sözü isə fars mənşəli olub, "müfəttiş" (مفتّش) formasındadır. "Müfəttiş"in etimologiyasına nəzər salsaq, "fətəş" (فتش) fellərinin mənası "araşdırmaq", "yoxlamaq", "təftiş etmək"dir. "Mü-" ön əlavəsi isə "kiminsə tərəfindən" mənasını verir. Beləliklə, "müfəttiş" sözü "araşdırma aparan", "yoxlayan", "təftiş edən şəxs" mənasını daşıyır.
Lüğətlərdə verilmiş iki əsas məna isə aşağıdakı kimi daha geniş və dəqiq şəkildə izah edilə bilər:
1. Müfəttişin vəzifəsi, işi: Bu mənada "müfəttişlik" müfəttişin səlahiyyətləri daxilində yerinə yetirdiyi bütün fəaliyyətləri əhatə edir. Bu, yalnız yoxlama və nəzarət deyil, həm də araşdırma aparmaq, qanun pozuntularını aşkar etmək, qərarlar qəbul etmək, hesabatlar tərtib etmək və s. kimi geniş bir spektrdə fəaliyyətləri özündə birləşdirir. Məsələn, "Vergilər Nazirliyinin müfəttişliyi vergi ödəyicilərinin fəaliyyətinə nəzarət edir" cümləsində olduğu kimi.
2. Yoxlama, nəzarət işi aparan idarə: Bu mənada "müfəttişlik" müfəttişlərin çalışdığı və yoxlama, nəzarət fəaliyyətlərini həyata keçirdiyi müəssisə və ya qurumu ifadə edir. Bu, bir təşkilatın adı və ya xüsusi bir şöbəsi ola bilər. Məsələn, "Təhsil Nazirliyinin müfəttişliyi məktəbləri yoxlayır" və ya "Səhiyyə Nazirliyinin müfəttişliyi tibb müəssisələrində sanitariya-gigiyena qaydalarına riayət olunmasına nəzarət edir" cümlələrində olduğu kimi. Bu mənada, "müfəttişlik" konkret bir qurumun adını, strukturunu və fəaliyyət dairəsini ifadə edir.
Qısaca, "müfəttişlik" sözü həm fərdi bir müfəttişin vəzifə və fəaliyyətini, həm də bu işlə məşğul olan qurumları ifadə edə bilən çoxmənalı bir sözdür. Kontekstdən asılı olaraq, mənası dəqiqləşdirilməlidir.