Müqəddəm sözü ərəb mənşəlidir və qədim Azərbaycan dilində geniş istifadə olunmuşdur. Lüğətlərdə əsasən "qabaq, əvvəl, irəli (vaxta görə)" mənasında izah olunsa da, bu tərif onun bütün məna çalarlarını əhatə etmir. Daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək üçün müxtəlif kontekstlərdə işlənməsini nəzərə almaq lazımdır.
Vaxta görə qabaqlama: Bu, sözün ən çox rast gəlinən mənasıdır. Hadisələrin, proseslərin və ya zaman nöqtələrinin digərlərinə nisbətən əvvəl baş verməsini bildirir. Misal üçün, verilən cümlədə olduğu kimi: "Üç ay ondan müqəddəm Qori darülmüəllimini bitirmişdim" - burada "müqəddəm" məzun olma hadisəsinin digər bir hadisədən - müəyyən bir zamandan üç ay əvvəl baş verdiyini göstərir.
Önəmli və ya əsas olanın önə çəkilməsi: Bəzən "müqəddəm" sözü bir işin, məsələnin daha əhəmiyyətli və önəmli hissəsini, başlanğıcını və ya əsasını ifadə etmək üçün işlədilir. Məsələn, "Müqəddəm olaraq, layihənin maliyyə məsələlərini həll etməliyik." cümləsində "müqəddəm" maliyyə məsələlərinin digər məsələlərdən əvvəl və daha önəmli olduğunu vurğulayır.
Tərtib və ardıcıllıq: Söz, hər hansı bir sıralanmada, tərtibdə ilk gələn, başlanğıc hissəni ifadə edə bilər. Məsələn, "Kitabın müqəddəm hissəsində müəllif öz fikirlərini açıqlayır." cümləsində "müqəddəm" kitabın giriş, ön söz kimi başlanğıc hissəsini göstərir.
Qeyd: "Müqəddəm" sözü klassik ədəbiyyatımızda daha çox işlənmiş, müasir Azərbaycan dilində isə daha az rast gəlinən bir sözdür. Müasir dilə daha yaxın olan sinonimləri "əvvəl", "qabaqcadan", "öncə", "ilk öncə" kimi ifadələrdir.