Mürtəce (ər. مُرتَجِع - mürteciʿ) sifəti. Ərəb dilindən gəlmişdir və kökünə görə "geri qayıdan", "əvvəlki vəziyyətə qayıdan" mənalarını ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "irticanın xeyrinə iş görən" kimi tərif olunsa da, mənası daha geniş və çoxqatlıdır. Mürtəcelik, yalnız "köhnəlik və vaxtı keçmiş şeyləri müdafiə etmək"lə deyil, həm də bu müdafiəni aktiv şəkildə, müasirlik və tərəqqiyə qarşı mübarizə aparmaqla həyata keçirməklə səciyyələnir.
Mürtəce bir şəxs, cəmiyyətin ictimai, siyasi və mədəni həyatında baş verən dəyişikliklərə, islahatlara və yeniliklərə qarşı çıxır. Onun əsas hədəfi, mövcud quruluşun, ənənələrin, hətta köhnəlmiş və cəmiyyətə zərərli olan adətlərin qorunub saxlanmasıdır. Bu qorunma istəyi, sadəcə passiv bir mövqe tutmaqla deyil, aktiv müqavimət və təbliğat yolu ilə həyata keçirilir. Mürtəce düşüncə tərzi, çox vaxt inqilabi dəyişikliklərdən qorxu, dəyişikliklərin gətirə biləcəyi potensial nəticələrə skeptik yanaşma və ya qüvvədə olan qurumların möhkəmliyini qorumaq istəyi ilə əlaqələndirilir.
Mürtəcelik anlayışı müxtəlif kontekstlərdə işlədilə bilər. Məsələn, siyasi kontekstdə mürtəce bir siyasətçi, demokratik islahatlara və ya sosial ədalətə dair çağırışlara qarşı çıxa bilər. Mədəni kontekstdə mürtəce bir şəxs, modern incəsənətə qarşı çıxaraq ənənəvi sənət formalarını müdafiə edə bilər. Elmi kontekstdə isə mürtəce bir alim, yeni elmi kəşflərə və nəzəriyyələrə qarşı çıxaraq köhnəlmiş elmi paradiqmaları qoruya bilər. Ona görə də, mürtəcəlik anlayışı, hər zaman konkret tarixi və sosial kontekstdə təhlil olunmalıdır.
Cümlə içərisində istifadə nümunələri:
- Onun mürtəce fikirləri cəmiyyətin inkişafına mane olurdu.
- Mürtəce düşüncə tərzi ilə irəliləmək mümkün deyil.
- Hökumətin mürtəce siyasəti xalqın etirazına səbəb oldu.
- Mürtəce qüvvələr hər hansı bir dəyişikliyə qarşı çıxırlar.