Mürtəcelik (ərəb. مُرتَجِع - geri qayıdan, əvvəlki halına qayıdan) sözü əsasən siyasi kontekstdə istifadə olunan bir termindir. Lüğətlərdə sadəcə "mürtəce mahiyyətdə olma" kimi qısaca izah olunsa da, daha dəqiq və geniş bir şəkildə izah etmək mümkündür. Mürtəcelik, cəmiyyətin inkişafının, ictimai-siyasi dəyişikliklərin və tərəqqinin qarşısını alan, keçmişə bağlılığı, köhnə, geridə qalmış ideologiyalara, ənənələrə və sistemlərə sıx bağlılığı, yeniliklərə və irəliləyişə qarşı müqavimət göstərməyi ifadə edir. Bu müqavimət, aktiv şəkildə hərəkətə keçməkdən tutmuş passiv müqavimətə qədər müxtəlif formalarda özünü göstərə bilir.
Mürtəcelik, sadəcə köhnənin müdafiəsi deyil, həm də yeni dəyişiklikləri, hətta müsbət olanları belə, öz mövcudluğuna təhdid kimi qəbul etmək deməkdir. Mürtəce düşüncə tərzi, dəyişikliyə qarşı qətiyyətli bir mübarizə aparır və bu mübarizənin əsas səbəbi, yeni dəyişikliklərin mövcud status-kvonu, gücü və ya imtiyazları pozmaqdan qaynaqlanır. Beləliklə, mürtəcelik, siyasi və sosial sabitliyin qorunması adı altında, əslində inkişafı və tərəqqini əngəlləyən bir ideologiyadır.
Siyasətdə mürtəcelik, ənənəvi quruluşların və iyerarxiyaların qorunmasına, demokratik islahatlara və sosial ədalətə qarşı çıxmaqla özünü göstərir. Mürtəce qüvvələr, tez-tez, öz maraqlarını qorumaq üçün populist ritorikadan, yəni xalqın hisslərinə müraciət edərək, həqiqətdən uzaq iddialar irəli sürərək istifadə edirlər. Onlar, dəyişikliklərin cəmiyyət üçün potensial təhlükələrindən bəhs edərək, qorxu və narahatlıq yaradırlar.
Cümlədə necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Onun mürtəce fikirləri ictimai həyatda heç bir dəyişikliyə imkan vermirdi.
- Mürtəce rejimin siyasəti xalqın sosial rifahını tamamilə laqeyd qoymuşdu.
- Mürtəce qüvvələrin hakimiyyətdə qalması ölkənin tərəqqisinə mane olur.
- Bu qərar, açıq-aşkar mürtəce bir yanaşmanın təzahürüdür.