Mütəşəkkil (ər. təşkil + -li) sifət. Əsas leksik mənası "təşkil olunmuş", "nizamlı", "planlı"dır. Sözün əsasında ərəb mənşəli "təşkil" felinin məsdəri durur ki, bu da "bir şeyin düzülməsi, qurulması, nizamlanması" mənalarını ifadə edir. "-li" şəkilçisi isə sifət əmələ gətirir. Beləliklə, "mütəşəkkil" sözü, bir struktur, qurum və ya sistemin müəyyən bir plana və ya qaydaya əsasən təşkil olunduğunu, daxili nizam və intizam prinsiplərinə tabe olduğunu göstərir.
Mütəşəkkil anlayışı sadəcə fiziki quruluş və ya yerləşməni deyil, həm də fəaliyyətin, prosesin, hərəkatın, təşkilatın, qrupun və s. sistemli və planlı şəkildə həyata keçirilməsini, idarə olunmasını əhatə edir. Məsələn, "mütəşəkkil mübarizə" deyərkən, planlı, strategiyalı, birgə əməkdaşlığa əsaslanan və aydın məqsədə yönəlmiş mübarizə nəzərdə tutulur; "mütəşəkkil fəhlə hərəkatı" ifadəsi isə, idarə olunmuş, lideri və proqramı olan, kollektiv fəaliyyət göstərən fəhlə təşkilatını bildirir.
Sözün işlənməsinə dair nümunələr:
- Onlar mütəşəkkil bir şəkildə işə başladılar.
- Ordunun mütəşəkkil hücumu düşməni darmadağın etdi.
- Mütəşəkkil bir cəmiyyət üçün qanunlara riayət etmək vacibdir.
- Mütəşəkkil cinayətkar dəstənin fəaliyyəti ifşa edildi.
- Mütəşəkkil qüvvələrin köməyi ilə yanğın tezliklə söndürüldü.
Qeyd etmək lazımdır ki, "mütəşəkkil" sözü müsbət kontekstdə (məsələn, mütəşəkkil iş, mütəşəkkil cəmiyyət) olduğu kimi, mənfi kontekstdə də (məsələn, mütəşəkkil cinayətkarlıq) işlənə bilər. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir.