Naxışsız (sifət) - Naxış, ornament və ya bəzək elementlərindən məhrum olan; sadə, bəzəksiz, düz; hər hansı naxış və ya təsvirə malik olmayan. Bu sifət əşyanın görünüşünə və ya səthinə aid edilir və əsasən toxuculuq məmulatları, qab-qacaq və s. kimi obyektlərin təsvirində işlənir. Kökü "naxış" sözündən törəmiş olub, ona "sız" ədatı əlavə edilməklə mənfi məna ifadə olunur. Yəni, "naxış"ın əksi olaraq, naxışın olmaması vəziyyətini bildirir.
Etimologiya: Sözün əsası "naxış" felindən götürülmüşdür. "Naxış" sözünün özünün etimologiyası mübahisəli olsa da, ərəb dilindən (نقش - nəqş) götürülmüş olduğu ehtimalı daha yüksəkdir. "Nəqş" sözü isə "təsvir", "şəkil", "işarə" mənalarını verir. "Sız" isə mənfi məna bildirən bir ədatdır, yəni "olmayan", "məhrum olan" kimi mənalar verir. Beləliklə, "naxışsız" sözü əslində "naxış olmayan" mənasını verir.
İstifadə nümunələri: Naxışsız parça əlvan olsa da, gözəl görünmürdü. Masanın üstündə naxışsız bir qab dururdu. Qadın naxışsız paltar geyinməyi üstün tuturdu. O, naxışsız divar kağızı seçmişdi. Bu misallardan göründüyü kimi, "naxışsız" sözü müxtəlif obyektlərə tətbiq oluna bilir və hər bir halda həmin obyektin naxışdan məhrum olduğunu bildirir.
Sinonimlər: Naxışsız sözünün sinonimləri olaraq sadə, bəzəksiz, düz, rəngsiz (bəzi kontekstlər üçün) sözlərini göstərmək olar. Ancaq bu sinonimlərin hamısı tam olaraq "naxışsız"ın mənasını əks etdirmir. Məsələn, "rəngsiz" sözü rəngin olmamasını ifadə edir, "naxışsız" isə naxışın olmamasını.
Antonimləri: Naxışlı, bəzəkli, naxışlı-bəzəkli kimi sözlər "naxışsız"ın antonimləridir.