Namərd (fars. نامرد) sifəti əsasən mənfi xüsusiyyətləri ifadə edir və bir neçə məna çalarına malikdir. Ən geniş mənası "alçaq, əxlaqsız, vicdansız, nankor" olmaqla yanaşı, kontekstdən asılı olaraq daha spesifik mənalar da kəsb edə bilər.
Ədəbiyyatda və gündəlik danışıqda "namərd" sözü, əsasən aşağıdakı mənalarda işlədilir:
1. Alçaq əxlaqlı, vicdansız: Bu, sözün ən geniş yayılmış və əsas mənasıdır. Namərd insan ədalətsiz, qəddar, xain və öz mənfəəti üçün başqalarına zülm edən birisidir. Mənəvi dəyərləri tanımayan, əxlaqsız hərəkətlərə əl atan şəxsi ifadə edir. Misal: Namərd əməlləri ilə hər kəsin qəzəbini qazandı.
2. Müxənnəs, qeyrətsiz: Tarixən və bəzi mədəniyyətlərdə "namərd" sözü qadınlara qarşı hörmətsizlik göstərən, qeyrətsiz kişiləri ifadə etmək üçün də işlənmişdir. Bu mənada daha çox kişilər üçün istifadə olunur. Misal: O, düşmən qarşısında namərdcəsinə geri çəkildi.
3. Vəfasız, nankor: Xüsusilə dostluq, sevgi və sadiqlik kontekstində istifadə edildikdə "namərd" vəfasızlığı, nankorluğu, vədindən dönməyi bildirir. Misal: Ona kömək etdim, amma o, namərdcəsinə məni tərk etdi.
4. Qorxaq, cəsarətsiz: Bəzi hallarda, "namərd" sözü qorxaq və cəsarətsiz insanları da ifadə edə bilər. Bu məna, əsasən "namərdcəsinə" kimi tərkiblərdə daha aydın görünür. Misal: Düşmənlərin qarşısında namərdcəsinə qaçdı.
Sözün kökü fars dilindən gəlir və əslində "kişi olmayan" mənasını verir. Lakin zaman keçdikcə mənası genişlənərək yuxarıda göstərilən mənfi xüsusiyyətləri əhatə etmişdir. Serqo şeirindən götürülmüş misalda "namərd fələk" ifadəsi insanlara qarşı ədalətsiz, acımasız taleyi ifadə edir.
Qeyd edək ki, "namərd" sözü çox güclü mənfi bir anlam daşıdığı üçün istifadəsində ehtiyatlı olmaq lazımdır. Dəqiq mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişə bildiyindən, mümkün qədər daha dəqiq sözlərin seçilməsi məsləhət görülür.