Naviqasiya sözü latın dilindən (navigatio) mənşəlidir və əsas mənası "dənizdə gəmi sürmə, gəmiçilik" deməkdir. Ancaq müasir istifadədə mənası daha genişlənib və yalnız dənizçiliyi deyil, ümumiyyətlə, hərəkət edən obyektlərin yerini müəyyən etmək və yönünü müəyyənləşdirmək üçün istifadə edilən texnika və üsulları əhatə edir.
Lüğətdə verilən ilk məna – "gəmiçilik, dənizçilik" – naviqasiyanın tarixi və ənənəvi mənasını əks etdirir. Bu, gəmilərin dənizdə təhlükəsiz və effektiv hərəkət etməsi üçün istiqamətin, məsafənin və yerin müəyyənləşdirilməsi ilə əlaqədardır. Bu, xəritələr, kompaslar, GPS və digər naviqasiya vasitələrindən istifadə etməyi əhatə edir.
İkinci məna – "ilin, yerli iqlim şəraitinə görə gəmilərin hərəkət etdiyi dövrü" – naviqasiya mövsümünü ifadə edir. Müəyyən bir coğrafi ərazidə dənizdə naviqasiyanın mümkün olduğu müddət, iqlim şəraiti (buza düşmə, fırtınalar və s.), gün işığı müddəti və digər amillərlə müəyyən edilir. "Naviqasiya qurtardı" ifadəsi bu mənada, naviqasiya mövsümünün bitməsini bildirir.
Lakin, naviqasiya anlayışı bu iki məna ilə məhdudlaşmır. Müasir texnologiyalar naviqasiya konsepsiyasını genişləndirib. Aviasiyada, kosmosda, avtomobil nəqliyyatında və hətta piyadaların hərəkətində naviqasiya sistemləri istifadə olunur. Bu sistemlər yerin müəyyənləşdirilməsi, marşrutun planlaşdırılması və hədəfə çatmaq üçün ən effektiv yolu tapmaq kimi funksiyaları yerinə yetirir. Beləliklə, naviqasiya, hər hansı bir obyektin müəyyən bir məkanda hərəkətini planlaşdırmaq, idarə etmək və izləmək üçün istifadə olunan ümumi bir termindir.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Dəniz naviqasiyası çox mürəkkəb bir elmdır.
- Aviasiya naviqasiyası üçün müasir GPS sistemləri istifadə olunur.
- Şimal dənizində naviqasiya mövsümü qısadır.
- Yeni avtomobilin naviqasiya sistemi çox rahatdır.
- Kosmik naviqasiya çox dəqiq hesablamalar tələb edir.