Neybət (ər. نَيْبَت) sözü Azərbaycan dilində əsasən "çirkin", "eybəcər", "xoşagəlməz görünüşlü" mənalarında işlənir. Lüğətlərdəki "kifir" mənası isə daha çox köhnəlmiş və ya məcazi bir istifadə olaraq qalır. Kifir əslində "küfr edən", "imanı olmayan" deməkdir və neybət sözü ilə bu mənada tam sinonim deyildir. Neybət, daha çox fiziki görünüşə aid bir təsvir olaraq, qeyri-cəlbedici, iyrənc görünüşü ifadə edir. "Kifir" isə inanclarla bağlıdır.
Ərəbcə kökünün dəqiq mənasını araşdırdıqda, "neybət"in köhnə ərəb dilində "qüsurlar", "çirkinliklər" və ya "əyriliklər" mənalarına da işarə etdiyini görürük. Beləliklə, neybət sadəcə "çirkin" olmaqdan kənara çıxaraq, həmçinin fiziki qüsurları, mənfi xüsusiyyətləri və hətta əxlaqi nöqsanları da əhatə edə bilər. Lakin müasir Azərbaycan dilində bu geniş mənalarından daha çox "çirkin" və "eybəcər" mənaları üstünlük təşkil edir.
Gətirilən atalar sözü ("Ağ üzdə qara xal ziynətdir, qara üzdə ağ xal – neybət.") bu mənanı gözəl şəkildə əks etdirir. Ağ üzə qara xalın bəzək kimi görünməsi, qara üzə ağ xalın isə neybət, yəni xoşagəlməz, uyğunsuz bir şey kimi qəbul olunması, kontekstual ziddiyyəti vurğulayır və neybət sözünün məhz "uyğunsuzluq" və "qeyri-harmoniklik" aspektlərini önə çəkir.
Cümlədə işlənmə nümunələri:
- O, özünün neybət görünüşünə görə tez-tez lağa qoyulurdu.
- Qədim ev, nəmli divarları və sökülməyə hazır olan damı ilə neybət bir görünüşə malik idi.
- Rəssamın əsəri, üslub baxımından neybət və qəliz idi.
Göründüyü kimi, "neybət" sözü həm konkret (fiziki görünüş), həm də məcazi (estetik, üslubi) mənada istifadə oluna bilər. Mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişsə də, əsas məğzi həmişə xoşagəlməz, uyğunsuz və qeyri-cəlbedici bir şey ifadə etməsidir.