Niza sözü Azərbaycan dilinin köhnə qatına aid olan bir leksik vahiddir. Ərəb mənşəli olub (نزاع - nizā`), əsasən "çəkişmə", "mübahisə" mənalarını ifadə edir. Lakin, sadəcə "mübahisə" kimi quru bir ifadə ilə kifayətlənmək sözün zəngin məna çalarlarını tam əks etdirmir.
Nizanın müasir dilin "mübahisə", "çəkişmə", "tutaşma", "küsüşmə", "qovğa", "ixtilaf" kimi sinonimlərinin əhatə etdiyi mənaları əhatə etməklə yanaşı, daha dərin bir məna boyutu da vardır. Bu, mübahisənin, çəkişmənin intensivliyini, davamlılığını və bəzən də ciddiliyini vurğulayır. Sadəcə fikir ayrılığı deyil, daha çox qarşıdurmaya, hətta düşmənçiliyə doğru meyilli bir vəziyyəti ifadə edə bilər. Mühüm bir fərq də odur ki, "mübahisə" daha çox arqumentlə əsaslanan bir fikir ayrılığını, "niza" isə daha emosional və bəzən fiziki qarşıdurmaya meyl edən bir çəkişməni əks etdirə bilər.
Misal üçün, "İki qonşu torpaq nizasına görə uzun illərdir düşmənçilik edirlər" cümləsində "niza" sözü sadə bir fikir ayrılığından çox, dərin kök salmış, hətta düşmənçiliyə gətirib çıxarmış davamlı bir münaqişəni ifadə edir. "Onların arasındakı niza heç vaxt həll olunmadı" cümləsində isə nizanın həll olunmazlığı, davamlılığı vurğulanır. Digər tərəfdən, "Kitabda qədim qəbilələr arasındakı nizalar təsvir olunur" cümləsində isə daha geniş miqyaslı, sosial-siyasi bir münaqişə əks olunur.
Ümumi olaraq, "niza" sözü köhnəlmiş olsa da, hələ də ədəbi dildə, xüsusən tarixi və epik əsərlərdə, müasir dillərin ifadə edə bilmədiyi o zəngin emosiyanı və intensivliyi çatdırmaq üçün istifadə edilə bilər. Bu sözün mənasını tam dərk etmək üçün onu istifadə olunduğu kontekstdə təhlil etmək lazımdır.