Nizəçi sözü köhnə Azərbaycan dilindən gələn bir termin olub, əsasən nizə ilə döyüşən əsgəri ifadə edir. Lüğətlərdə sadəcə "nizə ilə vuruşan" və ya "nizə gəzdirən" kimi təriflənməsi, sözün tarixi və mədəni kontekstini tam əks etdirmir. Daha dəqiq və geniş bir izah aşağıdakı kimi verilməlidir:
Nizəçi, orta əsrlər dövrü Azərbaycan ordusunda və digər türk-islam ordularında nizə ilə silahlanmış piyada əsgərini ifadə edən bir termindir. Nizə, uzunluğu və iti ucu ilə düşməni məhv etmək üçün hazırlanmış bir soyuq silah olduğundan, nizəçilər adətən ordunun ön sıralarında yer alır, düşmənin hücumunu dəf edir və süngü hücumları ilə düşmən sıralarını pozurdular. Onların döyüş bacarığı, nizənin düzgün istifadəsi və fiziki gücündən asılı idi. Hərbi təlimlər zamanı nizənin atılması, manevr edilməsi və düşmənin müdafiəsini dəf etmək üçün müxtəlif taktikalar öyrədilirdi.
Sözün etimologiyası aydın şəkildə "nizə" kökünə və "-çi" şəkilçisinə dayanır. "-çi" şəkilçisi, bir iş görəni, bir peşə sahibinə işarə edən bir şəkilçidir. Beləliklə, "nizəçi" sözü "nizə ilə işləyən" və ya "nizə ilə döyüşən adam" mənasını verir. Bu termin, müasir Azərbaycan dilində nadir hallarda işlənsə də, tarixi ədəbiyyatda və hərbi tarix araşdırmalarında tez-tez rast gəlinir.
Cümlə içərisində nümunələr:
- Orduda ən cəsur əsgərlər nizəçilər idi.
- Qədim miniatürlərdə nizəçilərin düşmənlə döyüş səhnələri təsvir olunub.
- Tarixçi, nizəçilərin döyüş taktikalarını ətraflı şəkildə araşdırdı.
Qısaca, "nizəçi" sözü sadəcə bir silah istifadəçisi deyil, tarixi bir kontekstdə xüsusi döyüş bacarıqları və taktiki rol sahibi olan peşəkar bir əsgəri ifadə edir.