Odlanmaq sözü Azərbaycan dilində geniş məna daşıyan bir feildir. Əsas mənası "qayıdmaq" olsa da, bu məna daha çox köhnəlmiş və nadir hallarda işlənən bir məna variantıdır. Müasir Azərbaycan dilində "odlanmaq" daha çox yanma, alovlanma ilə əlaqəli mənalarda işlənir. Lügətlərdə verilən "yandırılmaq, yanğın törədilmək" mənası onun əsas istifadə sahəsini əks etdirir.
Sözün mənşəyi "od" və "-lanmaq" şəkilçisindən törəmədir. "Od" sözü alov, yanğın mənasını verən köhnə türkcə bir kökdən gəlir. "-lanmaq" şəkilçisi isə bir prosesin baş verməsini, bir vəziyyətə düşməyi bildirir. Beləliklə, "odlanmaq" sözünün əsas mənası "odun təsiri altında olmaq, odun təsiri ilə yanmağa başlamaq" kimi təfsir edilə bilər.
Bu söz müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
- Yanmaq, alovlanmaq: "Odlanmaq" sözü əşyanın, binanın və ya meşənin yanmasını bildirir. Məsələn: "Meşə odlanmışdı." , "Evin damı odlanıb kül oldu."
- Alovlanmaq (məcazi mənada): Söz həm də məcazi mənada, qəzəbin, hirsin alovlanmasını ifadə etmək üçün istifadə oluna bilər. Məsələn: "Qəzəbdən odlandı, sözlərinə hakim ola bilmədi."
- Köhnəlmiş mənası (qayıdmaq): Ata sözündə olduğu kimi ("Evi odlanan mən, əli kösövlü sən.") "odlanmaq" sözü qayıdmaq, geri dönmək mənasında işlənir. Bu istifadə nadir hallarda rast gəlinir və əsasən ədəbiyyat əsərlərində, xalq yaradıcılığında müşahidə olunur.
Yekun olaraq, "odlanmaq" sözünün dəqiq mənası kontekstdən asılıdır. Lakin əsas mənası yanma, alovlanma, odun təsiri altında qalmaqdır. Köhnəlmiş "qayıdmaq" mənası isə nadir hallarda və əsasən ata sözləri və ədəbi mətnlərdə rast gəlinir.