Oxumuş (f. sif.): Bu söz "oxumaq" fellərinin feli sifətidir və əsasən təhsil almış, məktəb bitirmiş şəxsi ifadə edir. Lakin sadəcə "məktəb bitirmiş" mənasından daha geniş bir məna kəsb edir. "Oxumuş" şəxsin yalnız formal təhsili ilə deyil, həm də əldə etdiyi biliklərin həyatda tətbiq etmə qabiliyyəti ilə də bağlıdır. Belə bir şəxs savadlı, dünyagörüşü geniş, mütaliəli və təhsili sayəsində müəyyən bir intellektual səviyyəyə çatmış kimi qəbul edilir.
Etimologiya: Sözün etimologiyası açıqdır. "Oxu-" kökü "oxumaq" fellərinin kökünə, "-muş" isə feli sifətinin əlamətinə istinad edir. "Oxumaq" sözü öz növbəsində qədim türk dillərindən gəlir və mənası zamanla təkmilləşərək müasir Azərbaycan dilindəki mənasını almışdır. Köhnə mənbələrdə daha çox "oxumağı bacaran" mənasında işlənmişdir.
Sinonimlər: "Oxumuş" sözünün sinonimləri arasında "təhsilli", "savadlı", "bilikli", "maarifli", "dünyagörüşlü" kimi sözlər yer alır. Lakin bu sinonimlərin hamısı "oxumuş" sözünün bütün məna çalarlarını tam əhatə etmir. Məsələn, "savadlı" yalnız oxuma və yazma bacarığını ifadə edir, halbuki "oxumuş" daha geniş bir bilik və təcrübə səviyyəsini nəzərdə tutur.
Cümlədə işlənməsi: "Oxumuş" sözü müxtəlif cümlələrdə müxtəlif mənalarda işlənə bilər:
- "Oxumuş qız" – Yüksək təhsil almış, savadlı və ağıllı qız.
- "Oxumuş adamlar cəmiyyətdə mühüm rol oynayırlar." – Təhsil almış, bilikli insanlar cəmiyyətin inkişafında əhəmiyyətlidir.
- "O, çox oxumuş, amma təcrübəsiz bir insandır." – Teorik bilikləri çox olsa da, praktik bacarığı az olan şəxs.
Fərqləndirmə: "Oxumuş" sözü "oxuyan" sözündən fərqlənir. "Oxuyan" sözü hələ təhsili davam edən şəxsi və ya hər hansı bir şeyi oxumaqla məşğul olan şəxsi ifadə edir, halbuki "oxumuş" təhsili başa çatdırmış, müəyyən bir bilik səviyyəsinə çatmış şəxsi ifadə edir.