Oliqarxiya [yun. ὀλιγαρχία (oligarchia) - azlıq hakimiyyəti] termininin mənası tarixi kontekstdən asılı olaraq müəyyən dəqiqləşmələr tələb edir. Əsasən, oliqarxiya azsaylı bir qrupun, ümumiyyətlə elitanın, varlıların və ya ayrıcalıqlı bir sinifin bütün cəmiyyət üzərində hakimiyyət sürməsi deməkdir. Bu hakimiyyət demokratik prinsiplərə əsaslanmır və xalqın iradəsini ifadə etmir. Qədim Yunanıstanda oliqarxiya termini, əhalinin varlı və nüfuzlu bir qisminin hakimiyyəti kimi istifadə olunurdu. Bu qrup, adətən, öz var-dövlətlərini və sosial mövqelərini qorumaq üçün siyasi nüfuzdan istifadə edirdi.
Orta əsrlərdə də oliqarxiya, feodal zadəganlar sinfinin, ya da güclü ailə və nəsillərin hakimiyyətini təsvir etmək üçün işlənirdi. Bu zaman oliqarxiya monarxiya ilə sıx əlaqədə idi, çünki zadəganlar tez-tez kralın məsləhətçiləri və ya hətta əsas dayağı kimi fəaliyyət göstərirdilər, lakin özəl maraqlarını dövlət idarəçiliyinə hakim edirdilər.
Müasir dövrdə isə oliqarxiya daha geniş bir məna kəsb edir. Bu termin, bir neçə nüfuzlu şəxsin, böyük şirkətlərin sahiblərinin, maliyyə elitasının, və ya hər hansısa digər güclü qrupun iqtisadi, siyasi və ya sosial həyatda qeyri-mütənasib təsiri və hakimiyyəti üçün işlədilir. Bu təsir, açıq şəkildə açıqca hakimiyyət formasında olmaya da bilər, lakin qanunvericiliyə, media vasitələrinə və ictimai rəyə gizli təsir göstərərək, öz maraqlarını təmin edirlər. Deməli, müasir oliqarxiya daha çox gizli, məxfi və manipulyativ xarakter daşıyır.
Cümlədə istifadəsi nümunələri:
- Qədim Afinada bir çox oliqarxik rejimlər mövcud idi.
- Müasir dünyada bəzi ölkələrdə oliqarxiyanın əlamətləri görünür.
- Siyasi oliqarxiya demokratik prinsiplərin pozulmasına gətirib çıxarır.
- Media oliqarxiyası ictimai fikri manipulyasiya edir.
- İqtisadi oliqarxiya bərabərsizlik problemi yaradır.