Ölçmək fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə bir şeyin miqdarını və ya ölçüsünü müəyyənləşdirmək deyil, daha geniş və çoxcəhətlidir. Lüğətlərdəki qısa izahlar bu zənginliyi tam əks etdirmir.
Əsas mənası, bir əşyanın və ya hadisənin kəmiyyət xüsusiyyətlərini müəyyən etmək üçün qəbul olunmuş standart vahidlərdən (metr, kiloqram, litr, saniyə və s.) istifadə etməkdir. Bu, həm fiziki kəmiyyətlərə (məs., bir otağın uzunluğunu ölçmək, bir torbanın çəkisini ölçmək), həm də abstrakt kəmiyyətlərə (məs., bir şirinlinin şəkər miqdarını ölçmək, bir əsərin uzunluğunu ölçmək) tətbiq oluna bilər. Südün ölçülməsi sadəcə bir nümunədir; temperaturun, vaxtın, səsin intensivliyinin, elektrik cərəyanının və s. ölçülməsi də bu kateqoriyaya aiddir.
Lakin "ölçmək" feli, sadə riyazi hesablamadan daha geniş bir kontekstdə də istifadə oluna bilər. Məsələn, "onun bacarığını ölçmək" deyəndə birinin qabiliyyətlərini, potensialını, biliyini və ya hər hansı bir xüsusiyyətini qiymətləndirmək, müəyyən etmək mənası nəzərdə tutulur. Bu zaman konkret bir vahid yox, nisbi bir qiymətləndirmə söhbət mövzusudur. Bu mənada "ölçmək" "qiymətləndirmək", "təxmin etmək" və ya "müqayisə etmək" kimi fellərlə sinonim kimi işlənə bilər.
Bundan başqa, "ölçmək" məcazi mənada da işlənə bilər. "Onun əməllərini ölçüb-biçmək" ifadəsi birinin hərəkətlərini tənqid etmək, onların düzgünlüyünü və ya səhvliyini mühakimə etmək mənasını verir. Bu halda "ölçmək" dəyərləndirmə və mühakimə prosesini bildirir.
Beləliklə, "ölçmək" fellinin mənası kontekstə görə dəyişsə də, əsas mahiyyəti kəmiyyət və keyfiyyət xüsusiyyətlərinin müəyyənləşdirilməsi, qiymətləndirilməsi və mühakimə edilməsidir. Bu, həm dəqiq ölçmə alətlərindən istifadəni, həm də subyektiv qiymətləndirməni əhatə edir.