Öyrənci sözü köhnə Azərbaycan dilində əsasən "öyrənən şəxs", "şagird" mənalarında işlənmişdir. Müasir Azərbaycan dilində isə bu mənada daha çox "şagird", "tələbə" və ya kontekstdən asılı olaraq "öyrənən" sözləri üstünlük təşkil edir. Ancaq "öyrənci" sözü tamamilə köhnəlmiş deyildir və bəzi ədəbi mətnlərdə, xüsusilə də tarixi kontekstdə, köhnə əsərlərin tərcümələrində və ya tarixi dövrləri əks etdirən yazılı mənbələrdə rast gəlinə bilər.
Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, "öyrən-" fel kökünün "-ci" işarəsindən törədiyini görərik. "-ci" işarəsi şəxs bildirən işarədir və "öyrənən" mənasını yaradır. Beləliklə, "öyrənci" sözü "öyrənən şəxs" mənasını tam olaraq ifadə edir.
Müasir dil qaydaları baxımından "öyrənci" sözünün "öyrəncək" sözü ilə sinonim olması mümkündür, lakin "öyrəncək" sözü daha çox kiçik yaşlı öyrənəni bildirir. Məsələn, "məktəbli öyrəncək" desək, kiçik yaşlı məktəbli nəzərdə tutulur. Halbuki "öyrənci" sözü yaş məhdudiyyəti qoymur. "Köhnə öyrənci" ifadəsi ilə daha böyük yaşlı təcrübəli bir öyrənəndən söhbət gedə bilər.
Cümlə içində işlənmə nümunələri:
- "Köhnə öyrəncilər müəllimin nağıllarını həmişə həvəslə dinləyərdilər." (Burada "öyrənci" sözü tarixi kontekstdə işlənib və yaş məhdudiyyəti yoxdur.)
- "O, bacarıqlı bir öyrənci idi və tez öyrənirdi." (Burada da yaş məhdudiyyəti yoxdur, sadəcə öyrənən şəxs mənasında işlənir.)
- "Əvvəlki əsrlərdə elm öyrənciləri məşhur alimlərin yanında təhsil alırdılar." (Tarixi kontekstdə işlənmə.)
Nəticə olaraq, "öyrənci" sözü köhnə və müasir dillərdə işlənmə tezliyinə görə fərqlənsə də, əsas mənası "öyrənən şəxs" olaraq qalır. Sözün işlənmə konteksti isə onun mənasını və çağırışımını müəyyən edir.