Parçalanmaq sözü "parçalamaq" feilindən törəmiş məchul feildır. Lüğətlərdəki qısa izahı əsas götürərək, mənasını daha geniş və dəqiq şəkildə izah edək.
Parçalanmaq, bir bütövün bir neçə hissəyə, parçalara ayrılması, bölünməsi, dağılması deməkdir. Bu proses fiziki və ya məcazi olaraq baş verə bilər. Fiziki parçalanma, bir cismin mexaniki təsir nəticəsində (məsələn, vurma, qırma, sındırma) kiçik hissələrə ayrılmasıdır. Məsələn, "Qaya güclü zəlzələ nəticəsində parçalandı." cümləsində olduğu kimi. Bu zaman parçalanma, cismin strukturunda tam məhvə yox, sadəcə bölünməyə işarə edir.
Parçalanmanın məcazi mənası isə daha genişdir. Bir şeyin vahidliyinin pozulması, strukturunun dağılması, tərkib hissələrinin ayrılması mənasında işlənə bilər. Məsələn, "Cəmiyyət müxtəlif ideoloji qruplara parçalanmışdı." cümləsində parçalanmaq sözü cəmiyyətin daxili bütövlüyünün itirilməsini, fərqli qruplara ayrılmasını ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq, "Ailə daxili münaqişələr nəticəsində parçalandı." cümləsini göstərmək olar. Burada parçalanma, ailənin birliyinə, münasibətlərinə verilən ziyanı ifadə edir.
Parçalanma prosesi tədricən və ya ani baş verə bilər. Tədricən parçalanma, uzun müddət ərzində baş verən yavaş bir prosesdir. Məsələn, “Vaxt keçdikcə daş parçalanaraq toza çevrildi.” cümləsində parçalanma prosesinin tədricən getdiyi göstərilir. Ani parçalanma isə, qəfil baş verən bir hadisə nəticəsində yaranır. Məsələn, “Bombanın partlaması nəticəsində bina parçalandı.” cümləsində olduğu kimi.
Ümumiləşdirərək deyə bilərik ki, "parçalanmaq" sözü bir bütövün hissələrə ayrılması, dağılması, bölünməsi mənasını ifadə edir və həm konkret, həm də məcazi mənalarda işlədilə bilər. Sözün işlənmə sahəsi genişdir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli çalarlar daşıya bilər.