Paşa (is. köhn.) - Keçmiş Osmanlı imperiyasında, Misirdə və digər bəzi müsəlman Şərq ölkələrində yüksək hərbi və ya mülki vəzifə tutan şəxslərə verilən fəxri və ya rütbə adı.
Sözün etimologiyası farsca "pādishāh" (پادشاه) sözündən törəmədir. "Pādishāh" "pad" (پاد) - "qorumaq, qoruyucusu olmaq" və "shāh" (شاه) - "şah, padşah" sözlərindən ibarət olub, "şahın qoruyucusu", "böyük padşah" mənasını verir. Zamanla fonetik dəyişikliklər nəticəsində farsca "pādishāh" türkcəyə "paşa" kimi daxil olmuşdur. Başlanğıcda, yüksək vəzifəli hərbi komandanlar üçün istifadə olunan bu titul sonralar yüksək mülki vəzifəli şəxslərə də verilmişdir.
Osmanlı imperiyasında paşanın rütbəsi müxtəlifliyə malik idi. Rütbənin səviyyəsi və əlaqəli səlahiyyətlər fərqli olub, üç paşa rütbəsi mövcud idi: üç quyruqlu paşa (ən yüksək rütbə), iki quyruqlu paşa və bir quyruqlu paşa. Paşa titulu, vəzifənin özü qədər, həm də əldə edilmiş güc və nüfuzun göstəricisi idi.
Müasir Azərbaycan dilində "paşa" sözü daha çox tarixi bir kontekstdə işlədilir və yüksək vəzifəli şəxs, nüfuzlu adam mənasında istifadə olunur. Məsələn:
- "O, bir zamanlar Osmanlı paşası olmuşdur."
- "Ata oğlu özünü paşa kimi aparırdı."
- "Bu qəsəbədə bir vaxtlar nüfuzlu bir paşa yaşayırdı."
Lakin, "paşa" sözü ironik və ya istehza məqsədilə də istifadə oluna bilər. Məsələn, özünü çox əhəmiyyətli hesab edən, amma əslində belə olmayan şəxs üçün "paşa" sözü istehza ilə işlədilə bilər.