Piləmək felinin Azərbaycan dilindəki mənası, sadəcə "odu üfürüb alışdırmaq" və ya "nəfəsli musiqi alətlərini səsləndirmək üçün ağzını hava ilə doldurub püfləmək" kimi dar mənada izah edilməkdən daha genişdir. Əslində, "piləmək" daha çox "ağızdan güclü bir hava axını çıxarmaq" hərəkətini ifadə edir. Bu hərəkət müxtəlif məqsədlər üçün istifadə oluna bilər.
Etimoloji baxımdan "piləmək" fəlinin kökü türk dillərində geniş yayılmış "püf" (püskürtmek, üfürmək) kökündən törəmədir. "Piləmək" daha intensiv, güclü bir üfürüşü ifadə edir. Sadəcə "üfürmek" sözü ilə müqayisədə daha əhatəli bir mənaya malikdir.
Mənasının genişləndirilmiş versiyası aşağıdakı nüansları əhatə edir:
- Odu alışdırmaq: Zəif alovlanan odu daha güclü etmək üçün üfürülməsi.
- Nəfəsli alətləri çalmaq: Surnay, zurna, balaban kimi alətlərdə səs çıxarmaq üçün ağızdan güclü hava axını vurmaq.
- Tozu, kirini təmizləmək: Əşyalardan toz və kiri üfürərək təmizləmək. (məsələn, "Stolun üstünü pilədim.")
- Soyumaq üçün üfürülmə: Qızmış bir şeyə, məsələn, çörəyə, şorbayaya və s. üfürüb soyutmaq.
- İşığı söndürmək: Şam, fənər və ya kiçik bir alovu üfürüb söndürmək (bu mənada daha az işlənsə də, mümkündür).
- Məcaz mənada: Bəzən hədsiz dərəcədə danışmağı, "söz yağdıran" kimsəni ifadə etmək üçün məcazlı şəkildə işlənə bilər. (məsələn, "O, gün boyu piləyərək danışdı.")
Beləliklə, "piləmək" fəlinin mənası sadə bir "üfürülmə"dən daha çox, güclü və məqsədli bir hava axını yaratmaq hərəkətini ifadə edir və müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalarda işlənə bilər. Bu da onun mənasının daha geniş və çoxşaxəli olduğunu göstərir.