Prizma [yun. prisma – kəsilmiş] – Riyaziyyatda, həndəsədə iki əsasının bərabər və paralel çoxbucaqlı (üçbucaq, dördbucaq və s.) olub, yan üzlərinin hamısının paralelogram (xüsusilə düzbucaqlı) olduğu çoxüzlü həndəsi fiqur. Prizmanın əsasları hər hansı çoxbucaqlı ola bilər: üçbucaqlı prizma, dördbucaqlı prizma, beşbucaqlı prizma və s. Yan üzlər isə həmişə paralelogramlardır. Prizmanın hündürlüyü əsaslarının arasındakı məsafədir. Əsaslarının növünə görə, prizmalar müxtəlif adlar alır: məsələn, əsasları üçbucaq olan prizma üçbucaqlı prizma, əsasları dördbucaq olan prizma dördbucaqlı prizma adlanır. Düzbucaqlı prizmanın yan üzləri düzbucaqlıdır. Kub isə bütün üzləri bərabər olan düzbucaqlı prizmanın xüsusi halıdır. Prizma həcmi əsas sahəsinin hündürlüyünə vurulması ilə tapılır.
Prizma termini fizika və digər elmi sahələrdə də istifadə olunur. Məsələn, optikada prizma işıq şüalarını sındırmaq üçün istifadə olunan üçbucaqlı şüşə və ya digər şəffaf materialdan hazırlanmış cisimdir. Bu kontekstdə prizmanın geometrik forması əsasən üçbucaqlı olur, lakin digər formalar da ola bilər. Optik prizma işıq şüalarının sınmasının miqdarı və istiqaməti materialın refraksion indeksindən və prizmanın bucağından asılıdır.
Yunanca "prisma" sözü "kəsilmiş" mənasını verir. Bu, prizmanın iki paralel əsas arasındakı "kəsilmiş" hissə kimi təsəvvür edilməsi ilə əlaqədardır. Terminin bu etimoloji kökü onun həndəsi tərifini daha yaxşı başa düşməyə imkan verir.
Cümlədə nümunələr:
- Həndəsə dərsində üçbucaqlı prizmanın həcmini hesablamağı öyrəndik.
- İşığı spektrin rənglərinə ayırmaq üçün fizik təcrübədə üçbucaqlı şüşə prizmadan istifadə etdi.
- Düzbucaqlı prizma kubun xüsusi halıdır.
- Prizmanın həcmi əsas sahəsinin hündürlüyünə vurulması ilə hesablanır.