Pulsuz-parasız sözü Azərbaycan dilində geniş işlənən bir söz birləşməsidir və əsasən iki əsas mənada işlədilir: birincisi, sifət mənasında, ikincisi isə zərf mənasında.
Sifət mənasında "pulsuz-parasız" söz birləşməsi "pulsuz" sözünün sinonimi kimi işlənir və "heç bir ödəniş tələb etməyən", "ödənişsiz", "bədəlsiz", "ucaz" mənalarını ifadə edir. Misal üçün, "pulsuz-parasız adam" ifadəsi maddi mənfəət qazanmadan, hər hansı bir ödəniş gözləmədən hərəkət edən, xeyriyyəçilik edən və ya özəl maraqları olmayan şəxsi təsvir edir. Bu mənada, söz birləşməsi daha çox insanın xarakterini və davranışını ifadə etmək üçün işlədilir. "Pulsuz-parasız yardım" və ya "pulsuz-parasız xidmət" kimi ifadələr də bu mənanı əks etdirir.
Zərf mənasında isə "pulsuz-parasız" söz birləşməsi "ödənişsiz olaraq", "bədəlsiz olaraq", "havayı", "məccani", "hədiyyə olaraq" kimi mənaları ifadə edir. Bu mənada, söz birləşməsi hər hansı bir əməlin və ya əşyanın alınmasının və ya əldə edilməsinin ödəniş tələb etmədiyini vurğulayır. Verilən misalda "Çox adamın inanmağı gəlmirdi ki, lütün birinə pulsuz-parasız torpaq versin" cümləsində "pulsuz-parasız" zərfi torpağın bədəlsiz verilməsini ifadə edir. Başqa bir nümunə olaraq, "O, mənə pulsuz-parasız kömək etdi" cümləsində "pulsuz-parasız" zərfi köməyin ödənişsiz olduğunu bildirir.
Söz birləşməsinin etimologiyasına nəzər salsaq, "pulsuz" sözü "pul" və "suz" şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Suz" şəkilçisi "olmayan", "məhrum olan" mənalarını ifadə edir. "Parasız" sözü isə "para" və "sız" şəkilçisinin birləşməsindən əmələ gəlmişdir. "Sız" şəkilçisinin mənası da "suz" şəkilçisi ilə oxşardır. Beləliklə, "pulsuz-parasız" söz birləşməsi iki fərqli, lakin mənaları yaxın olan söz birləşməsinin birləşməsi ilə yaranmış və mənasını gücləndirmək üçün işlədilir.
Qeyd edək ki, "pulsuz-parasız" söz birləşməsi daha çox danışıq dilində işlənir və yazılı dildə daha çox "ödənişsiz", "bədəlsiz", "havayı" kimi sinonimləri üstünlük təşkil edir. Lakin bu, onun dil sistemimizdəki əhəmiyyətini azaltmır. Çünki bu söz birləşməsi Azərbaycan dilinin canlılığını və ifadəlilik imkanlarını əks etdirir.