Püxtələşmə: "Püxtələşmək" fellindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə sadəcə olaraq "püxtələşmək" fellinin isim formasının təsviri verilsə də, mənanı daha geniş və dəqiq şəkildə izah etmək mümkündür. Püxtələşmə, bir proses olaraq, maddənin və ya sistemin tam inkişaf etmiş, yetkin və sabit bir hala çatması deməkdir. Bu proses tədricən baş verərək, inkişafın müxtəlif mərhələlərindən keçməklə son nəticəyə aparır.
Məna çalarları: Püxtələşmə termini müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
1. Bioloji proseslər: Bitkilərin yetişməsi, meyvələrin olgunlaşması, canlı orqanizmlərin fizioloji inkişafı püxtələşmənin bioloji nümunələridir. Məsələn, "üzümün püxtələşməsi", "meyvənin püxtələşməsi" ifadələri bu mənanı əks etdirir.
2. Texnoloji proseslər: Məhsulların istehsal prosesində keyfiyyət göstəricilərinin optimallaşması, məhsulun istifadəyə hazır hala gətirilməsi də püxtələşmə kimi təsvir edilə bilər. Məsələn, "poladın püxtələşməsi" (metalurgiyada), "şərabın püxtələşməsi" (enologiyada) kimi ifadələr bu prosesi göstərir.
3. Sosial proseslər: Bir cəmiyyətin, təşkilatın və ya sistemin inkişafı, təkmilləşməsi, möhkəmlənməsi və tam potensialına çatması da püxtələşmə ilə ifadə oluna bilər. Məsələn, "demokratiyanın püxtələşməsi", "bir ölkənin iqtisadiyyatının püxtələşməsi" ifadələrini misal göstərmək olar.
4. Fərdi inkişaf: İnsanın şəxsiyyətinin inkişafı, təcrübə qazanması, bacarıqlarının artması, dünyagörüşünün genişlənməsi və özünü tanıması da püxtələşmə prosesi kimi qəbul edilə bilər. Məsələn, "şəxsiyyətin püxtələşməsi", "insanın ruhi püxtələşməsi" ifadələri bu mənanı əks etdirir.
Etimologiya: "Püxtə" sözü fars mənşəlidir və "yetişmiş, tam inkişaf etmiş" mənasını verir. "-ləşmə" isə Azərbaycan türkcəsində isimləri feilləşdirən, prosesi ifadə edən şəkilçidir. Beləliklə, "püxtələşmə" sözünün əsas mənası "yetişmək, tam inkişaf etmək prosesi" kimi izah edilə bilər.
Cümlədə işlənməsi: Püxtələşmə sözü müxtəlif cümlələrdə müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Məsələn:
- Üzümün püxtələşməsi üçün əlverişli hava şəraiti lazımdır.
- Şirkətin püxtələşməsi üçün uzun illər çalışmışlar.
- Cəmiyyətin demokratik püxtələşməsi zaman alır.
- Onun şəxsi püxtələşməsi göz qabağındadır.