Püskürtmə: “Püskürtmək” fellindən törəmiş isimdir. Əsas mənası, maye və ya qaz halında olan maddənin qüvvə ilə, xırda hissəciklər şəklində və ya axın halında kənara atılması, səpilməsidir. Bu, birdən-birə və ya davamlı bir proses ola bilər. Məsələn, vulkanın püskürməsi, fontanın püskürməsi və ya spreyin püskürməsi kimi hallarda müşahidə olunur.
Lüğətlərdə verilən sadə tərif "püskürtmək" fellinin isim halından törəmə kimi qısadır. Lakin püskürtmə sözünün daha geniş və çoxşaxəli mənaları vardır. Bu mənalar kontekstdən asılı olaraq dəyişə bilir. Məsələn, "dəniz dalğalarının püskürməsi" ifadəsində püskürtmə, dalğanın qüvvətlə qırağa doğru atılması, çırpılması kimi başa düşülür. "Qəzəbin püskürməsi" ifadəsində isə, emosional bir partlayış, nəzarətsiz duyğuların ifadə olunması nəzərdə tutulur. Yəni burada maddənin fiziki olaraq püskürməsi yox, emosional bir püskürmə, bir təzahür nəzərdə tutulur. Bu, metaforik bir istifadədir.
Püskürtmə sözünün etimologiyasına nəzər salsaq, türk dillərindəki "püskürmək" feli ilə əlaqəli olduğunu görərik. "Püskürtmək" feli "püskütmək" (qəfil, birdən-birə atmaq) kökünə dayanır. Bu kökün dərinliklərinə endikdə isə qədim türk dillərindəki "püsk" (fırlatmaq, atmaq) şəklini görə bilərik. Beləliklə, püskürtmənin əsasında qəfil atılma, səpələnmə, fırlatma anlayışları dayanır.
Müxtəlif cümlələrdə püskürtmə sözünün necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Vulkanın püskürməsi ətrafı kül və lava ilə örtmüşdü.
- Şampanın şüşəsindən püskürməsi əyləncəli idi.
- Qəzəbinin püskürməsi hamını qorxuya saldı.
- Məşəlin püskürməsi qaranlığı yarırdı.
- Dəniz dalğalarının püskürməsi qayalara çırpılırdı.
Yekun olaraq, püskürtmə sözünün mənası, kontekstdən asılı olaraq fiziki bir prosesi və ya metaforik bir vəziyyəti ifadə edə bilər. Əsas mənası qəfil və qüvvətli bir atılma, səpilmə olsa da, emosional partlayışlar və s. kimi mənaları da ehtiva edir.