Saplaq sözü Azərbaycan dilində geniş yayılmış bir termin olub, bitki orqanlarının bir-biri ilə birləşməsini təmin edən nazik, bərk hissəciyi ifadə edir. Lüğətlərdə verilən "yarpağı, gülü, meyvəni budaqla birləşdirən nazik bərk hissəcik; bəndəm" tərifi qısadır və sözün bütün məna çalarlarını əhatə etmir. Daha dəqiq və geniş bir izah verək:
Saplaq, əsasən bitkilərdə, yarpaq ayasının, çiçək qruplarının və ya tək çiçəyin, meyvənin gövdəyə və ya budağa bağlandığı, adətən silindrik və ya konusvari formada olan, nazik və ətli və ya lifli toxumadan ibarət birləşdirici hissədir. Onun əsas funksiyası, bitkinin müxtəlif orqanları arasında su, qida maddələri və hormonların daşınmasını təmin etməkdir. Saplağın uzunluğu, qalınlığı və forması bitki növündən asılı olaraq dəyişir. Bəzi bitkilərdə çox qısa və ya demək olar ki, görünməz, bəzilərində isə uzun və aydın görünür.
Terminoloji baxımdan, "saplaq" sözü əsasən bitki anatomiyasında işlənir. Ancaq məcaz mənada da işlənə bilər. Məsələn, "qələmin saplağı" ifadəsi qələmin tutulan hissəsini ifadə edə bilər. Bu, sözün metaforik istifadəsinə nümunədir, burada forma və funksiya oxşarlığı əsasında "saplaq" termini qələmə tətbiq olunur.
Etimoloji baxımdan, "saplaq" sözünün mənşəyi Azərbaycan dilinin özündəndir. "Sap" felinin törəməsidir və "birləşdirmək", "bağlamaq" mənalarını ifadə edir. "-laq" isə isim əmələ gətirən şəkilçi olub, "hissəcik", "orqan" mənası əlavə edir.
Cümlədə istifadə nümunələri:
- Yarpağın saplağı nazik və uzun idi.
- Gülün saplağı qırılıb.
- Almanın saplağını çıxartdı.
- Qələmin saplağı əlində sürüşdü.
Beləliklə, "saplaq" sözü yalnız botanikada deyil, həm də gündəlik həyatda, məcaz mənada da istifadə edilən çoxfunksiyalı bir termindir.