Sarılmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi izah edilə bilər:
Sarılmaq (f.): Bu fel, əsasən fiziki və ya metaforik olaraq bir şeyin ətrafına dolanmaq, bürünmək, yapışmaq, sıxılmaq mənalarını ifadə edir. Hərəkətin təbiətinə və kontekstinə görə müxtəlif nüanslar əldə edir. Fiziki sarılmada bir şeyin ətrafına bədən, qol, ip, tellər və s. dolanaraq bürünməsi nəzərdə tutulur. Metaforik sarılmada isə bir hadisənin, vəziyyətin, duyğunun insanı əhatə etməsi, bürüməsi mənası önə çıxır.
Məna nüansları:
1. Fiziki sarılma: Bir ağacın gövdəsini sarılan bitki, birinin başını qucaqlayan qollara sarılma, bir ipin bir cismi sarılması bu kateqoriyaya aiddir. Misal: "Sarmaşıq dirəyi möhkəm sarılmışdı." "Ana övladını qucaqlayıb sıx sarıldı." "Əllərimi boynuna sararaq onu qucaqladım."
2. Metaforik sarılma: Burada əsas vurğu sarılan şeyin mövzuya, insanın hiss və duyğularına təsiridir. Misal: "Təlaş onu bütövlüklə sarımışdı." "Qaranlıq şəhəri bir bürünc kimi sarımışdı." "Qəm onu sarımışdı, üzündən gülüş qaçmışdı." Bu mənada "bürüdü", "əhatə etdi", "qapladı" kimi fellərlə sinonim ola bilər.
3. Sıx sarılma: Bu zaman sarılmanın sıxlığı, möhkəmliyi önə çəkilir. Misal: "Sıx sarılmış ip, bağlama möhkəm idi." "Onu özümə sıx sararaq sakitləşdirməyə çalışdım."
Etimalogiyası: "Sarılmaq" feli "sarı" kökünə və "-ılmaq" passiv əlavəsinə malikdir. "Sarı" kökündə isə dolanmaq, bürünmək mənaları əsasdır.
Fərqli cümlələrdə işlənməsi: Felin mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir və yuxarıda verilən nüansları əks etdirir. Ona görə də cümlədə istifadəsi zamanı diqqətli olmaq və kontekstin tələbini nəzərə almaq lazımdır.