Səmərəsiz (sif. və zərf): Heç bir səmərəsi, faydası, nəticəsi olmayan, məqsədəuyğun olmayan, faydasız, xeyirsiz, əbəs, boş, bəhrəsiz, nəticəsiz. Söz, "səmərə" kökünə "-siz" mənasızlıq bildirən şəkilçi əlavə olunmaqla əmələ gəlmişdir. "Səmərə"nin özü isə ərəb mənşəli olub, "məhsuldarlıq, məhsul, fayda, nəticə" mənalarını ifadə edir. Beləliklə, "səmərəsiz" sözü bir işin və ya fəaliyyətin heç bir müsbət nəticə vermədiyini, məqsədinə çatmadığını bildirir.
Səmərəsizliyin müxtəlif səviyyələri mövcuddur. Bir fəaliyyət tam səmərəsiz ola bilər (məsələn, qırılmış bir maşının təmiri üçün edilən cəhdlər), ya da nisbətən səmərəsiz ola bilər (məsələn, çox vaxt sərf edərək az iş görmək). Bu söz həm sifət, həm də zərf kimi işlənə bilər:
Sifət kimi işlənməsi: "O, səmərəsiz bir iş gördü." (Burada "səmərəsiz" sifət kimi işlənir və "iş" sözünü xarakterizə edir.) "Səmərəsiz təşəbbüslər layihənin uğursuzluğuna gətirib çıxardı." (Burada "səmərəsiz" sifət kimi işlənir və "təşəbbüslər" sözünü xarakterizə edir.)
Zərf kimi işlənməsi: "O, səmərəsiz işlədi." (Burada "səmərəsiz" zərf kimi işlənir və "işlədi" fellə bağlı əlavə məlumat verir.) "Səmərəsiz hərəkət etmək səhvlərə yol açdı." (Burada "səmərəsiz" zərf kimi işlənir və "hərəkət etmək" fellə bağlı əlavə məlumat verir.)
Misal olaraq verilən "Kosa gah koridora daxil olur, gah balkona çıxıb gəzir" cümləsində kosanın hərəkətinin səmərəsiz olması nəzərdə tutulur. Yəni, kosanın hərəkəti heç bir məqsədə xidmət etmir, faydasızdır. Bu cümlədə "səmərəsiz" sözü səmərəsiz hərəkət mənasında kontekstdən çıxarılaraq anlaşılır.
Sözün sinonimləri arasında faydasız, xeyirsiz, əbəs, boş, bəhrəsiz, nəticəsiz, məhsuldar olmayan, məqsədəuyğun olmayan, səmərə verməyən kimi sözlər göstərilə bilər. Antonimi isə "səmərəli"dir.