Azərbaycan dilinin izahlı lüğətlərində "sərələnmək" sözü əsasən "sərilmək" (uzanmaq, yerə uzanmaq) mənasında izah olunur. Lakin bu izah kifayət qədər qısadır və sözün bütün məna çalarlarını əhatə etmir. "Sərələnmək" feili, əslində, daha çox yorğunluq, bitkinlik, yaxud məyusluq hissinin müşayiət etdiyi bir uzanma, yerə yıxılma vəziyyətini ifadə edir. Sərilmək daha neytral bir hərəkətdir, halbuki sərələnmək daha emosional yüklüdür.
Misal olaraq, "Mehriban qapının ağzında yerə sərələndi" cümləsində Mehribanın sadəcə olaraq yerə uzanmadığı, yəqin ki, yorğunluqdan, bezginlikdən və ya başqa bir mənfi emosiyadan dolayı belə bir vəziyyətə düşdüyü aydın olur. Sözün leksik mənasına daha dəqiq yanaşma, insanın fiziki və emosional vəziyyətinin birliyini vurğulayır. Yəni, sərələnmək həm fiziki bir hərəkət, həm də daxili bir haldır.
Etimoloji baxımdan "sərələnmək" feili, "sərəl-mək" kökündən törəmişdir. "Sərəl-" kökü isə çöküb qalmaq, yığılıb qalmaq, zəifləmək kimi mənaları ehtiva edir. Bu mənalar da sözün emosional yükünü daha da aydınlaşdırır. Beləliklə, "sərələnmək" sözü sadəcə "yerə uzanmaq" deyil, yorğunluq, məyusluq, bitkinlik, tükənmə nəticəsində yerə uzanmaq, çöküb qalmaq mənasını verir.
Müxtəlif cümlələrdə "sərələnmək" sözünün istifadəsinə dair başqa nümunələr gətirə bilərik:
- Gün boyu ağır işlədikdən sonra evə gəlib, kresloda sərələndi. (Yorğunluqdan sərələnmək)
- Xəbəri eşidəndən sonra yerə sərələndi. (Şok, kədər nəticəsində sərələnmək)
- Ağır xəstəlik onu yerə sərələmişdi. (Xəstəlik nəticəsində sərələnmək)
Göründüyü kimi, "sərələnmək" sözü kontekstə görə müxtəlif emosional çalarlar daşıyır və sadəcə "sərilmək" sözünün sinonimi kimi qəbul edilməməlidir.