izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Sığışdırmaq felinin Azərbaycan dilindəki əsas mənası, “yerləşdirmək” və ya “uyğun yer tapmaq” kimi başa düşülə bilər. Lakin bu sadə tərif, sözün zəngin semantik imkanlarını tam əks etdirmir. “Sığışdırmaq” feli, əşyaların, insanların və ya məlumatın müəyyən bir həcmdə, sahədə və ya müddətdə yerləşdirilməsi prosesini ifadə edir. Bu yerləşdirmə prosesi bəzən asan, bəzən isə güclə, çətinliklə həyata keçirilir. Məhz bu çətinlik, güc tətbiqi elementi, sözə xüsusi bir çalar verir.

Sözün etimologiyasına nəzər salsaq, “sığmaq” felindən törədiyini görərik. “Sığmaq” isə, əşyanın, varlığın ölçü və həcminə görə müəyyən bir məkana, çərçivəyə uyğun gəlməsi mənasını daşıyır. Beləliklə, “sığışdırmaq” “sığmaq” feli əsasında formalaşan və bu əsas mənanı fəal, hərəkətli bir şəkildə ifadə edən bir sözdür. Sözün mənası içərisində “uyğunlaşdırmaq”, “yaramaq” kimi mənaları da axtarmaq olar.

Cümlədə işlənməsinə gəldikdə, “sığışdırmaq” feli müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:

  • Fiziki mənada: "Qonaqları balaca otağa sığışdırmaq çətin oldu." (burada sığışdırmaq, fiziki məkanda yerləşdirmək mənasındadır)
  • Mənəvi mənada: "O, bütün hadisələri qısa bir məruzəyə sığışdırmağa çalışdı." (burada sığışdırmaq, məlumatı qısa şəkildə təqdim etmək mənasındadır)
  • Məcazi mənada: "Özünü bu qədər kiçik bir rola sığışdırmaq onun üçün çətin idi." (burada sığışdırmaq, özünü məhdudlamaq, uyğunlaşdırmaq mənasındadır)

Misal olaraq verilən “Ağbulağın işlərini heç balaca bir şerə sığışdırmaq olarmı, şair?” cümləsində “sığışdırmaq” feli məhz məcazi mənada işlənmişdir. Burada Ağbulağın hadisələrini, təcrübələrini qısa bir şeirə, yəni məhdud bir həcmdə təsvir etməyin mümkünlüyündən danışılır. Beləliklə, "sığışdırmaq" feli həm fiziki, həm də mənəvi, həm də məcazi mənalarda geniş istifadə olunan bir sözdür.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz