Silahsızlanmaq felinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər:
Silahsızlanmaq, əsasən, silahın və ya silahların bir şəxs və ya qrup tərəfindən tərk edilməsi, məhv edilməsi və ya ləğv edilməsi prosesini ifadə edir. Bu proses həm fərdi, həm də kollektiv səviyyədə baş verə bilər. Fərdi səviyyədə silahsızlanmaq, bir şəxsin öz silahını atması, təslim olması və ya sadəcə olaraq silah daşımaqdan imtina etməsi deməkdir. Kollektiv səviyyədə isə, məsələn, bir ölkənin silahlı qüvvələrinin silahlarını məhv etməsi, ya da beynəlxalq müqavilələr çərçivəsində nüvə silahlarından imtina etməsi kimi halları əhatə edir.
Lüğətlərdə verilən "silahını, ya silahlarını tökmək, silahsız olmaq" ifadəsi, silahsızlanmanın fiziki tərəfini vurğulayır. "Öz silahlarını məhv etmək, ya azaltmaq" ifadəsi isə silahsızlanmanın daha strateji və siyasi bir tərəfini əks etdirir. "Yerləşdirilmiş silahları götürmək, silahlardan mə..." ifadəsinin tam olmayan qalması, əksər hallarda silahsızlanmanın konkret bir məkandan silahların çıxarılmasını ifadə etdiyini göstərir. Məsələn, bir ərazinin, binanın və ya hərbi bazanın silahsızlandırılması.
Silahsızlanmaq sözünün mənşəyi türk dillərindəki "silah" və "-sızlanmaq" əlavəsindən əmələ gəlir. "-sızlanmaq" əlavəsi, bir şeyin olmamasını, məhrum olmanı bildirir. Beləliklə, "silahsızlanmaq" sözü, "silahsız olmaq" mənasını verir. Ancaq bu sadə izah, sözün geniş kontekstual mənalarını əhatə etmir.
Müxtəlif cümlələrdə "silahsızlanmaq" sözünün necə işləndiyi nümunələr:
- Terroristlər mühasirədən sonra silahsızlandılar. (Fərdi və kollektiv silah təslimi)
- Ölkə beynəlxalq təzyiq altında nüvə silahsızlanma prosesinə başladı. (Siyasi və strateji silahsızlanma)
- Hərbi hissə düşmən ərazisini silahsızlandırdı. (Kollektiv hərəkət olaraq silahsızlanma)
- Qarətçi silahsızlanaraq polisə təslim oldu. (Fərdi silah təslimi)
Göründüyü kimi, "silahsızlanmaq" sözü müxtəlif kontekstlərdə, müxtəlif mənalarda işlənə bilər. Bu mənaların hamısı ümumi olaraq silahların tərk edilməsi və ya ləğv edilməsi ilə bağlı olsa da, hər bir situasiyada sözün dəqiq mənası kontekstdən asılıdır.