Sistemsizlik sözü Azərbaycan dilində geniş mənada "müəyyən bir qayda, plan və ya nizamın olmaması" kimi başa düşülür. Lüğətlərdə sadəcə "plansızlıq, qaydasızlıq, nizamsızlıq, tərtibsizlik" kimi sinonimlərlə izah olunsa da, onun daha dəqiq və geniş mənasını anlamaq üçün kontekstə diqqət etmək vacibdir. Sistemsizlik, bir işin, hadisənin və ya prosesin təşkilati strukturunun olmaması, əlaqəli hissələrin bir-biri ilə uyğunlaşmaması, ardıcıllığın pozulması, nəticədə səmərəsizliyə və qarışıqlığa gətirib çıxaran bir vəziyyəti ifadə edir.
Etimoloji baxımdan "sistem" sözü latın dilindən ("systema") gəlir və "bir-biri ilə əlaqəli hissələrdən təşkil olunmuş bütöv" mənasını verir. "Sistemsizlik" isə bu əsas anlayışın əksini, yəni hissələrin arasında əlaqənin və bir-birinə uyğunluğun olmamasını ifadə edir. Bu mənada, sistemsizlik yalnız qaydasızlıqdan daha geniş bir məfhumdur. Qaydasızlıq daha çox görünən, fiziki bir qarışıqlığı ifadə edərkən, sistemsizlik daha dərin bir problemi, əsasən təşkili və idarəetmədəki çatışmazlığı göstərir.
Sistemsizliyin müxtəlif kontekstlərdə necə işləndiyinə baxaq:
- Elmi tədqiqatlarda: "Tədqiqatın sistemsiz aparılması nəticədə etibarsız nəticələrə gətirib çıxardı." burada sistemsizlik metodoloji səhvləri, planlaşdırmanın olmamasını ifadə edir.
- İdarəetmədə: "Şirkətdəki sistemsizlik əmək məhsuldarlığının aşağı düşməsinə səbəb oldu." burada sistemsizlik idarəetmə sisteminin effektiv olmamasını göstərir.
- Gündəlik həyatda: "Otağındakı sistemsizlik onu narahat edirdi." burada isə sistemsizlik əşyaların qarışıq vəziyyətini bildirir, lakin bu da daha geniş mənada əşyaların yerləşdirilməsində bir sistemin olmaması kimi izah oluna bilər.
Nəticə olaraq, "sistemsizlik" sözü sadəcə qaydasızlığı deyil, daha geniş bir məfhumu – plan, nizam və təşkilatın olmamasını və bunun yaratdığı mənfi nəticələri əhatə edir. Onun mənası həmişə kontekstdən asılı olaraq dəqiqləşdirilir.