izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Soxmaq fellinin Azərbaycan dilindəki mənası, lüğətlərdə verilən qısa izahdan daha geniş və dəqiq şəkildə aşağıdakı kimi ifadə oluna bilər: Bir şeyi müəyyən bir yerə, məkana daxil etmək, yerləşdirmək, basdırmaq, daxilə doğru yönəltmək mənalarını əhatə edən bir felldir. Bu yer, bir şeyin altına, içərisinə, arasına, üstünə, arxasına və ya dar bir boşluğa ola bilər. Fell, həm əşyanın hərəkətini, həm də onun nəticədə yerləşdiyi vəziyyəti ifadə edir.

Soxmaq feli, kontekstə görə müxtəlif mənalar kəsb edə bilər. Məsələn:

1. Fiziki daxil etmə: “Dırnağı taxtaya soxdu.” (Taxtaya daxil etmək), “Çivi qapıya soxuldu.” (Daxil olma hərəkəti), “Kitabı kitab rəfinə sox.” (Yerləşdirmək), “Əlini cibə soxdu.” (Daxil etmək), “Əlini qutunun içərisinə soxdu.” (Daxil etmək).

2. Məcazi mənada daxil etmə: “Dilinə soxduğunu deyən yoxdur.” (gizlətmək, sır saxlamaq), "Həqiqəti xalqın beyninə soxmaq lazımdır." (aşılamaq, başa salmaq), "Bu fikri onun başınacan soxdular." (fikri qəbul etdirmək, zorla qəbul etdirmək), "Əlinə pul soxub, onu aldatdılar." (rüşvət vermək, gizlicə vermək).

3. Dar yerə yerləşdirmək: “Çantanı avtobusun yük bölməsinə sıxışdırdı, soxdu.” (dar yerə yerləşdirmək). “Şüşəni şkafın dar yerinə soxdular.” (sıxışdırıb yerləşdirmək).

Soxmaq felinin mənşəyi haqqında dəqiq məlumat vermək üçün daha ətraflı etimoloji araşdırma tələb olunur. Ancaq türk dillərindəki qohum sözlərin incelenmesi onun köhnə, qədim bir fel olduğunu göstərir.

Qeyd etmək lazımdır ki, “soxmaq” felinin sinonimləri kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Bəzi hallarda “qoymaq”, “yerləşdirmək”, “daxil etmək”, “basdırmaq”, “əlavə etmək”, “doldurmaq”, “vurmaq” kimi sözlərlə əvəz oluna bilər.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz