izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Soyutma sözü "soyutmaq" fellindən törəmiş isimdir. Lüğətlərdə əsasən iki əsas mənası qeyd olunur: birincisi, fellin törəmə mənası olaraq, soyutma prosesi, yəni bir şeyin soyudulması əməliyyatı kimi; ikincisi isə, daha çox xalq dilində işlənən və məhdud coğrafi ərazidə yayılmış bir mənası olaraq, suda bişirilmiş ət və ya toyuq mənasını verir. Bu ikinci məna, Azərbaycanın müəyyən bölgələrində geniş yayılmış, həm də yeməyin hazırlanma üsulunu ifadə edən bir termin kimi işlənir.

Birinci mənada, "soyutma" sözü elmi-texniki terminologiyada da istifadə olunur. Məsələn, fiziki soyutma prosesləri, mayenin soyudulması, sənaye proseslərində soyutma sistemləri və s. kimi ifadələrdə rast gəlinir. Bu mənada, sözün sinonimləri "soyutma prosesi", "söndürmə", "sərinlətmə" və s. ola bilər. Məsələn: "Reaktorun soyutma sistemi problemlidir." və ya "Sürətli soyutma metodu materialın keyfiyyətinə müsbət təsir göstərir."

İkinci mənada isə, "soyutma" sözü konkret bir yeməyi, yəni suda bişirilmiş əti və ya toyuğu ifadə edir. Bu mənada, sözün sinonimləri "qaynadılmış ət", "bişmiş ət", "sucuq" (bəzi dialektlərdə) ola bilər. Lakin "sucuq" sözü ilə sinonim olması yalnız məhdud kontekstdə və spesifik bir hazırlanma üsulunu nəzərdə tutduqda doğrudur. Məsələn: "Nahara soyutma (qoyun əti) hazırlamışdılar." və ya "Bu gün naharda toyuq soyutması olacaq."

Göründüyü kimi, "soyutma" sözünün mənası kontekstdən asılı olaraq dəyişir. Həm elmi-texniki, həm də məişət leksikonunda işlənməsi onun leksik çevikliyini göstərir. Sözün etimologiyasına gəldikdə isə, "soyutmaq" felindən törəmə olduğu aşkar görünür və bu felin əsas mənası olan "soyuq etmək", "sərinlətmək" mənasından törəyərək yaranmışdır. Lakin xalq dilindəki ikinci mənası, yəqin ki, yeməyin hazırlanma üsuluna istinad edərək, bu mənaya uyğunlaşmışdır. Bu, dilin təkamülü prosesində sözlərin mənalarının metaforik və ya metonimik yollarla genişlənməsinə bariz nümunədir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz