Sürtüklük sözü Azərbaycan dilində bir neçə mənada işlənir və bu mənalar kontekstə görə dəyişir. Əsasən iki əsas məna ayrılır: birincisi, fiziki sürtünmənin nəticəsi olan bir halın təsviri; ikincisi isə, daha çox metaforik olaraq, əxlaqi keyfiyyətləri əks etdirən bir məna.
1. Fiziki məna: Bu mənada sürtüklük, bir səthin digər bir səthə sürtülməsindən sonra ortaya çıxan vəziyyəti ifadə edir. Məsələn, "Taxta uzun sürtülmədən sonra sürtüklük əldə etmişdi" cümləsində sürtüklük, taxta səthinin sürtülmə nəticəsində pürüzsüzləşməsini, parıldamasını və ya aşınmasını bildirir. Bu mənada söz, əşyanın fiziki halını, toxumasını və görünüşünü təsvir etmək üçün işlədilir. Sürtülmüş əşyanın halı, toxuması, rənginin dəyişməsi, parıltı və ya köhnəlmə kimi xüsusiyyətlərini ifadə edə bilər.
2. Metaforik məna: Daha geniş yayılmış və bəzən daha mənfi bir konotasiya daşıyan mənası isə, əxlaqsızlıq, həyasızlıq, utanmazlıq və ya üzsüzlüyü ifadə edir. Bu mənada, sürtüklük, əxlaq normalarına uyğun olmayan davranışları, hörmətsizlik və ya başqalarına qarşı kobudluğu bildirir. Məsələn, "Onun hərəkətləri sürtüklüyə bənzəyirdi" cümləsində sürtüklük, şəxsin əxlaqsız davranışlarını, həyasızlığını və ya utanmazlığını təsvir edir. Bu mənada, söz əsasən insan davranışlarını qiymətləndirmək üçün işlədilir və mənfi bir məna kəsb edir.
Etimologiya: Sürtüklük sözü "sürtülmək" felindən törəmişdir. "Sürtülmək" isə, iki səthin bir-birinə sürtünməsi mənasını verir. Metaforik mənada istifadəsi, fiziki sürtünmənin yarada biləcəyi təsiri (məsələn, aşınma, parıldama) ilə insan davranışlarının aşınmış, üzsüz və ya həyasız görünüşü arasındakı bənzətməyə əsaslanır.
Qeyd edək ki, ikinci mənanın istifadəsi bir çox hallarda sosial kontekstdən asılıdır və təhqiramiz ola bilər. Ona görə də bu mənanı diqqətlə seçmək və istifadə etmək vacibdir.