Şaşqın (sifat) - Bu söz, əsasən, gözlənilməz və ya qarışıq bir vəziyyətlə qarşılaşdıqda insanın duyduğu çaşqınlığı, qarışıqlığı, fikri bulanıqlığı ifadə edir. Mənşəcə türk dillərindən gələn söz olub, "şaşmaq" felindən törəmişdir. "Şaşmaq" həm fiziki, həm də mənəvi bir sarsıntı, ani bir dəyişiklik nəticəsində normal vəziyyətin pozulması mənasını verir. Beləliklə, "şaşqın" əsasən zehni bir vəziyyəti ifadə etsə də, fiziki sarsıntıdan sonra da yaranan çaşqınlığı təsvir edə bilər.
Lüğətlərdə "şaşqın"ın əsas mənası "nə edəcəyini bilməyən, çaşmış, qarışıq vəziyyətdə olan" kimi verilsə də, bu, sözün tam mənasını əhatə etmir. "Şaşqın" insanın yalnız hərəkətsizliyinə yox, eyni zamanda zehni qarışıqlığına, fikirlərinin qarışmasına, özünü itirməsinə də işarə edir. Məsələn, "qəfil baş verən hadisə onu tamamilə şaşqın saldı" cümləsində şaşqınlıq yalnız hərəkətsizliyə deyil, həm də insanın hadisə qarşısındakı qarışıqlığına, zehni sarsıntıya işarə edir.
"Şaşqın" sözü müxtəlif cümlələrdə fərqli kontekstlərdə işlənə bilər:
- "Şaşqın baxışlarla ətrafa baxdı." (Burada şaşqınlıq, hadisələr qarşısındakı çaşqınlıq və təəccüb ifadə edir.)
- "Xəbəri eşidəndə şaşqın qaldı." (Burada gözlənilməz xəbər qarşısındakı zehni çaşqınlıq, qarışıqlıq nəzərdə tutulur.)
- "Şaşqın səslə soruşdu:" (Burada səsin tonu ilə yanaşı, nitqinin də qarışıq, çaşqın olduğunu ifadə edir.)
- "Şaşqın bir halda evə qayıtdı." (Burada həm fiziki, həm də mənəvi şaşqınlıq, yaranmış vəziyyətin insanın ümumi halına təsiri göstərilir.)
Yekun olaraq, "şaşqın" sözü, qəfil və gözlənilməz vəziyyətlərlə qarşılaşan insanın zehni və fiziki çaşqınlığını, qarışıqlığını, fikir bulanıqlığını və özünü itirməsini ifadə edən bir sifətdir. Sözün mənası yalnız "nə edəcəyini bilməmək" ilə məhdudlaşmır, daha geniş bir konteksti əhatə edir.