izahlı lüğət 0 baxış 0 reaksiya Düzəliş

Şey (ər. şeyء) sözü Azərbaycan dilində geniş mənalı bir termindir və konkret bir cismi və ya predmeti deyil, daha çox ümumi bir anlayışı ifadə edir. Lüğətlərdəki "məişətdə, işdə və s.-də lazım olan hər hansı bir cisim, maddə, zad, əşya, nəsnə" tərifi kifayət qədər ümumi olsa da, sözün daha geniş kontekstdə istifadəsini əhatə etmir. "Şey" sözü həm maddi, həm də mənəvi varlıqları ifadə edə bilir.

Maddi mənada "şey" əşya, cisim, predmet, əşya-əşyalar məcmusu kimi başa düşülür. Məsələn, "Masanın üstündəki şeyləri götür" cümləsində "şey" konkret əşyaları təmsil edir. Lakin, bu məna daha çox konkret adının bilinmədiyi və ya sadalamaq istənmədiyi vəziyyətlərdə işlədilir. "O, çantasından bir şey çıxardı" cümləsində "şey"in nə olduğu dəqiq bilinmir. Belə hallarda "şey" sinonim kimi "əşya", "cisim", "predmet" sözləri ilə əvəz oluna bilər.

Mənəvi mənada isə "şey" hadisə, vəziyyət, məsələ, hətta abstrakt anlayışları da ifadə edə bilir. Məsələn, "O, çox əhəmiyyətli bir şey söylədi" cümləsində "şey" konkret bir söz deyil, əhəmiyyətli bir məlumatı, fikri ifadə edir. "Səninlə söhbət etmək maraqlı bir şeydir" cümləsində isə "şey" söhbətin yaradığı təsiri, hissi ifadə edir. Bu mənada "şey" sinonim kimi "məsələ", "vəziyyət", "hadisə", "məqam" sözləri ilə əvəz oluna bilər.

Qeyd etmək vacibdir ki, "şey" sözü bəzən dəqiqsizliyi, müəyyənsizliyi ifadə etmək üçün də işlənir və bu zaman "şey-şey", "nəsə", "bir şey" kimi ifadələr şəklində istifadə olunur. Məsələn, "O, nəsə dedi, ancaq eşitmədim" və ya "Mənə bir şey lazımdır" cümlələrində "şey" konkret bir mənanı deyil, ümumi bir ehtiyacı ifadə edir.

Sözün etimologiyasına gəldikdə, ərəb mənşəli olan "şeyء" sözü "şey", "varlıq", "məsələ" mənalarını daşıyır və bu mənalar Azərbaycan dilinə keçərkən genişlənərək müasir mənasını almışdır. Verilən misalda ("[Əsgər:] Xanım, sizə yaraşan şeyim çoxdur, ancaq evdədir") isə "şey" konkret bir əşya yox, müəllifin hədiyyə etmək istədiyi bir neçə əşyanın ümumi adını təmsil edir.

Söz-söhbət (0)

Bu haqda yaz