Şəkərlənmək feli, əsasən, bir səthin şəkər təbəqəsi ilə örtülməsini, şəkərlə qarışmasını və ya bəzədilməsini bildirir. Bu örtülmə, mayenin qatılaşması və ya kristallaşması nəticəsində baş verə bilər. Məsələn, bişmiş şirniyyatın üzərindəki şəkər qatı şəkərlənmənin bariz nümunəsidir. Həmçinin, meyvələrin, tərəvəzlərin və ya digər qidaların üzərindəki şəkərli mayenin quruması nəticəsində də şəkərlənmə baş verə bilər.
Lüğətlərdəki sadə “şəkər təbəqəsi ilə örtülmək” ifadəsi mənanın tamlığını əks etdirmir. Çünki şəkərlənmə prosesi sadəcə fiziki örtülmədən daha çoxdur. Bu prosesdə, şəkərin həm kimyəvi, həm də fiziki təsiri mövcuddur. Məsələn, meyvələrin üzərində şəkərlənmə, meyvənin öz şirəsinin qatılaşması və şəkər kristallarının əmələ gəlməsi ilə əlaqədardır. Beləliklə, “şəkərlənmək” fəli, səthin yalnız şəkərlə örtülməsini deyil, həm də bu örtülmənin necə baş verməsini - şəkərin kristallaşması, qatılaşması və səthə yapışması prosesini özündə ehtiva edir.
“Xarlanmaq” sözü ilə sinonim kimi istifadə olunsa da, “şəkərlənmək” daha spesifikdir və yalnız şəkər ilə əlaqəli proseslər üçün işlədilir. “Xarlanmaq” daha geniş məna kəsb edir və müxtəlif maddələrlə örtülməni ifadə edə bilər. Məsələn, “şəkər tozu ilə xarlanmış tort” və “şəkərlənmiş meyvələr” cümlələrini müqayisə etsək, ikinci cümlədə şəkərlənmə prosesinin təbii və ya istehsal prosesi nəticəsində baş verdiyi daha aydın görünür.
Sözün mənşəyinə gəldikdə isə, “şəkər” sözünün fars dilindən, “-lənmək” əlavəsinin isə Azərbaycan dilinin özündən olduğu aydın görünür. Bu, sözün Azərbaycan dilinin tərkib hissələri vasitəsilə yaradıldığını göstərir.
Müxtəlif cümlələrdə “şəkərlənmək” felinin necə işləndiyinə dair nümunələr:
- Qışda pəncərələr şəkərləndi.
- Şəkər qaynadıb, badamlara səpdik, badamlar şəkərləndi.
- Qəhvəli tortun üzəri gözəl şəkərlənmişdi.
- Uzun müddət saxlanılan meyvələr şəkərlənərək sərtləşmişdi.