Şəkildəyişmə sözü, Azərbaycan dilində geniş mənada bir varlığın, obyektin və ya hadisənin zahiri görünüşünün, formasının, vəziyyətinin və ya təbiətinin dəyişməsini bildirir. Sadəcə bir şəkildən başqa bir şəkildə düşmə deyil, həm də bu dəyişikliyin prosesi və nəticəsini əhatə edir.
Etimoloji baxımdan "şəkil" sözü farsca mənşəli olub "görünüş, forma, surət" mənalarını verir. "Dəyişmə" isə "dəyiş-" felindən törəmiş isim olub, "fərqli hala gəlmək, transformasiya olmaq" mənalarını ifadə edir. Beləliklə, "şəkildəyişmə" sözü leksik mənası etibarilə bir varlığın zahiri və ya daxili xüsusiyyətlərində baş verən transformasiya prosesini təsvir edir.
Bu söz müxtəlif kontekstlərdə fərqli mənalar kəsb edə bilər:
- Təbiət hadisələrində: "Qışın gəlişi ilə təbiətdə şəkildəyişmə baş verdi: yaşıllıqlar quruyub sarıya çaldı, ağaclar yarpaqlarını tökdü." Burada şəkildəyişmə mövsümi dəyişiklikləri ifadə edir.
- Kimyada: "Reaksiya zamanı maddənin kimyəvi quruluşunda şəkildəyişmə baş verib." Bu kontekstdə şəkildəyişmə kimyəvi reaksiya nəticəsində baş verən dəyişikliyi göstərir.
- Biologiyada: "Çovdarın həyat dövründə bir neçə mərhələdə şəkildəyişmə müşahidə olunur." Burada şəkildəyişmə orqanizmin inkişaf mərhələlərini ifadə edir (məsələn, kəpənəyin tırtıldan kəpənəyə çevrilməsi).
- Metaforik mənada: "Onun düşüncələrində, həyatında böyük bir şəkildəyişmə baş verdi." Bu isə daxili dəyişiklikləri, transformasiyanı, insanın dünyagörüşünün, xarakterinin dəyişməsini bildirir.
Yekun olaraq, "şəkildəyişmə" sözü sadəcə zahiri görünüşün dəyişməsini deyil, daha geniş mənada, bir varlığın və ya hadisənin hər hansı bir xüsusiyyətində baş verən transformasiya prosesini əhatə edən çoxmənalı bir sözdür. Kontekstdən asılı olaraq mənası dəqiqləşdirilir.