Şələ-şülə sözü Azərbaycan dilində qarışıqlıq, səliqəsizlik, dağınıqlıq, düzensizlik və ya bəzən də bir-birinə qarışmış, səpələnmiş əşyalar mənasında işlənir. "Şələ-şiltə" ilə sinonimdir, lakin "şələ-şülə" daha çox hərəkətsiz, səpələnmiş vəziyyəti ifadə edərkən, "şələ-şiltə" daha çox qarışıqlıq və ya sürətli, qarışıq hərəkətləri bildirir. Bu fərq çox incədir və bəzi hallarda sözlər bir-birinin əvəzinə işlənə bilər.
Etimalogiyası tam aydın deyil olsa da, türkiyə dillərindəki "şələmək" (qarışdırmaq, səpələmək) və oxşar köklərdən törəmiş ola bilər. Sözün "şələ" və "şülə" hissələri fonetik olaraq bir-birinə yaxındır və onların hər ikisi də qarışıqlıq, səliqəsizlik fikrini gücləndirir. Onomatopeya (səs təqlidi) elementləri də ehtimal edilə bilər, çünki sözün səsləri qarışıqlığı ifadə edən bir səs kombinasiyası yaradır.
Misallar:
- "Odanın içi tam bir şələ-şülə idi; paltarlar, kitablar, oyuncaqlar hər tərəfə səpələnmişdi." - Bu cümlədə "şələ-şülə" hərəkətsiz, səliqəsiz vəziyyəti göstərir.
- "İş yerimdəki sənədlər tam bir şələ-şülə idi; heç bir şey öz yerində deyildi." - Burada "şələ-şülə" düzensizliyi, qarışıqlığı ifadə edir.
- "Evə gəldim, uşaqlar hər yerdə idi, hər şey bir şələ-şülə halında idi." - Bu misalda "şələ-şülə" həm əşyaların, həm də uşaqların fəaliyyətinin qarışıqlığını ifadə edir.
- Hacı Muradov misalında ("Get, şələ-şüləni yığışdır.") söz bir əmr kimi işlənir və dinləyənin mövcud qarışıqlığı aradan qaldırmasını tələb edir.
- Tahirin misalında ("Bilsəm ki, azarım-bezarım yoxdur, o dəqiqə şələ-şüləmi yığıb gedərəm.") isə şələ-şülə öz əşyalarını ifadə edir, gedib səliqəyə salmaq qərarına gələn şəxsin əşyalarının dağınıqlıq halını bildirir.
Beləliklə, "şələ-şülə" sözü Azərbaycan dilində mühüm bir leksik vahiddir və müxtəlif kontekstlərdə qarışıqlıq, səliqəsizlik və ya səpələnmiş əşyaları ifadə etmək üçün işlənir.