Şərqli (sifət): Şərq ölkələrinə mənsub olan, Şərq mədəniyyətinə malik olan şəxsə aiddir. Bu termin coğrafi mənsubiyyəti ifadə etməklə yanaşı, həm də mədəni, sosial və hətta bəzən siyasi konnotasiyalar daşıya bilər. "Şərqli" sözü, Şərq dünyasının müxtəlif xalqlarının ümumi xüsusiyyətlərini vurğulayaraq, onların mədəniyyət, adət-ənənə və həyat tərzindəki oxşarlıqları qabartmağa yönəlmişdir. Ancaq bu ümumiləşdirmənin məhdudiyyətlərinin də fərqinə varmaq vacibdir, çünki Şərq geniş və müxtəlif mədəniyyətlərdən ibarətdir və "şərqli" tərifinin altına düşən xalqların arasında böyük fərqlər mövcuddur.
Etimologiya: "Şərqli" sözü "şərq" sözündən əmələ gəlmişdir. "Şərq" qədim fars dilindən (شرق - şərq) keçərək Azərbaycan dilinə daxil olmuşdur və "günəşin doğduğu tərəf" mənasını daşıyır. Bu coğrafi istiqamətin insanlara aid olmasını göstərmək üçün "-li" şəkilçisi əlavə edilmişdir.
İstifadə nümunələri:
- "Şərqli geyimində bir adam" – Bu ifadədə "şərqli" sözü geyim tərzinin Şərq ölkələrinə xas olduğunu vurğulayır. Bu, müəyyən bir ölkəyə aid olmaqdan daha çox ümumi bir xüsusiyyəti təsvir edir.
- "Şərqlilərin adət və ənənələri" – Bu ifadədə "şərqlilər" sözü Şərq ölkələrinin əhalisinin ümumi adət-ənənələrinə işarə edir. Bu, hər bir xalqın özünəməxsus xüsusiyyətlərini gizlətməklə, ümumi xüsusiyyətləri ön plana çıxarır.
- "O, şərqli mənşəlidir." - Bu cümlənin mənası şəxsin Şərq ölkələrindən birinin əhalisinə mənsub olduğunu ifadə edir. Mənşəyinin hansı ölkəyə aid olması müəyyən edilmir.
- "Şərqli ədəbiyyatın təsiri" - Bu cümlədə "şərqli" Şərq ölkələrinin ədəbiyyatını ümumiləşdirir.
Qeyd: "Şərqli" sözünün istifadəsi zamanı ehtiyatlı olmaq vacibdir, çünki ümumiləşdirmə stereotiplərə yol aça bilər. Hər bir xalqın özünəməxsus mədəniyyəti var və onları bir-birindən fərqləndirən xüsusiyyətləri var. Bu səbəbdən, "şərqli" sözü mümkün olduqca daha dəqiq coğrafi və ya etnik təyinatlarla əvəz edilməlidir.